Хамаа бүхий үг | Төр гэрэлт хаан, Цыши хатан, Юань Шикай |
Төрөл | түүхэн зүтгэлтэн |
Цаг үе | Манж Чин улс, XIX-XX зуун |
Салбар | улс төр |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) | оны цолыг монголоор Бадаргуулт төр, манжаар Бадаранга доро, хятадаар Гуаншюй - Guangxu, хааны цолыг хятадаар Чин Дэзун өөрийн нэр Зайтянь |
Хүйс | Эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | 1871 |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1908 |
Овог, аймаг | Манж, Айсингиоро алтан ураг |
Төрсөн газар | Бээжин, хааны ордон Бор хот |
Албан тушаал | 1875-1908 онд төр барьсан Манж Чин улсын арван нэгдэх хаан |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | Элэнц өвөө ньТэнгэр тэтгэсэн хаан, Өвөө нь Сайшаал ерөөлт хаан,эцэг нь Төр гэрэлт хааны 7-р хүү Чунь ван ,Эх нь ехэнара овогт Ваньжэнь |
Бадаргуулт төр хаан шинэчлэлийг зоригтой эхлүүлсэн боловч хуучинсаг үзэлтэй төрийн түшмэдүүдийн хориг тавьснаар эхлүүлсэн ажлаа гүйцээж чадаагүйн дээр хаан төрөө ч алдаж нэрийн төдий хаан болжээ.Хэдийгээр гадаадын улс гүрнүүд Бадаргуулт төр хааны үйл ажиллагааг дэмжиж хааны эрх мэдлийг нь буцаан олгуулахыг чармайж байсан боловч бүтээгүй юм.
Бадаргуулт төр хаан бичиг эрдэм, төрийн ёсонд суралцаад 18 нас хүрэхэд нь Цыши хатан албанаас буужээ. Хаан өөрөө төр барих болсон боловч гол чухал шийдвэрүүдийг Цыши хатан хянаж байв.
1894-1895 онд Япон-Манж улсууд дайтаж Тайваний 64 арал, Ляодун хойг, Люйшунь боомт зэрэг газар нутгаа Япон улсад алдав.
Япон улсын Мэйжигийн хувьсгалын жишгээр үндсэн хуульт хаант засаглалтай болохын тулд 1898 оноос улс төр, эдийн засаг, нийгмийг хамарсан шинэтгэлийн бодлогыг “Зуун өдрийн шинэчлэл” нэртэйгээр эхлүүлжээ. Шинэчлэлийн бодлогын хүрээнд аж үйлдвэр, зам харилцаа, боловсролын салбарыг хөгжүүлэхэд илүүтэй анхаарал хандуулав. Төрийн албанд элсүүлэх шаардлагыг өндөрсгөж, шалгалтын системийг өөрчилжээ. Хааны сургуулийг байгуулсан нь Бээжингийн их сургууль хэмээн нэрлэгдэж өнөөг хүртэл үйл ажиллагаа нь үргэлжилж байна.
Төрийн аппаратыг боловсролтой чадварлаг ажилтнаар бүрдүүлж хуучин түшмэлийн системийг өөрчилж олон хүнийг ажлаас халжээ. Албанаас халагдсан болон шинэчлэлийг эсэргүүцэгч талынхан Цыши хатанд гомдол мэдүүлжээ.
Цыши хатан, хааны талд ажиллаж байсан генерал Юань Шикайг өөртөө татан авч Бадаргуулт төр хаантай өөрийн биеэр уулзан төрийн эрхийг буцаан авснаа мэдэгджээ. 1898 оноос хойш хаан албан бусаар төрийн эрх мэдэлгүй болж гэрийн хорионд оров. 1900 онд Ихэтуаний бослого дэгдэхэд Цыши хатан, Бадаргуулт төр нарыг Бээжингээс нүүлгэн шилжүүлж, 1902 онд эргэн иржээ. Хаан 3 хатантай байсан ч угсаа залгах үр хүүхэдгүй байв. Хаан 1908 онд 37 насандаа таалал төгсчээ. Хожим түүнийг хордуулж алсныг тогтоосон ба Хятад улсын шинэчлэлийн үндсийг тавигч гэж үнэлдэг. Хааны таалал төгссөний маргааш нь Цыши хатан ч мөн нас баржээ. (С.Цолмон)
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он