Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Их нийслэл, Хаан балгас
Хамаа бүхий үг Хубилай, Их Юань улс
Төрөл хот
Цаг үе Их Юань улс
Хэний хаанчлалын үед Хубилай
Салбар, чиглэл Түүх
Үндэслэн байгуулагч Хубилай
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1272
Татан буугдсан он цаг 1368

Дайду

Их Юань улсын нийслэл хот.


Дайду гэдэг бол их нийслэл гэдэг хятад үг болно. Дайду хот нь угтаа Алтан улсын Дундад нийслэл байжээ. 1215 онд Чингис хаан Алтан улсын Дундад нийслэл (одоогийн Бээжин хот)-ийг эзэлж уул нэрийг нь Яньцзин хот хэмээн өөрчилж, монголчууд умард Хятадыг ноёлон захирах чухал суурин газар болгожээ. Өгэдэй хааны үеэс эхлэн энд заргач ноён томилж умард Хятадыг захирах Яньцзин хотын захиргаа буюу төлөөний муж болгосон байна. 1260 онд Хубилай Кайпинфуд хаан суусны дараагаар умард Хятадад 10 чөлгийн илбэн тохинуулах хэлтэс байгуулж Яньцзин хотод салбар муж байгуулан тусгай түшмэл томилж үйл хэргийг эрхлэн явуулж байжээ. Чжунтун-гийн 4-р онд Кайпинфуг Дээд нийслэл болгон өөрчилж Чжиюаний тэргүүн онд Яньцзин хотыг Чжунду буюу Дундад нийслэл хэмээн нэрлэжээ. Монголын ноёрхол Хятад орон луу хүрээгээ тэлэхийн хэрээр нийслэл хотыг ноёрхлын төвд шилжүүлэх зайлшгүй шаардлага үүссэнээр Хубилай хаан санаачилга гаргаж 1267 оноос эхлэн Алтан улсын Дундад нийслэлийн зүүн хойно шинээр хот байгуулахаар зарлиг буулгаж барилгын ажлыг эхлүүлсэн түүхтэй. Барилгын ажлын ерөнхий төсөвлөгчөөр Лю Бинчжун ажиллаж түүний захиргаанд Чжан Жу, Есөнбуха, Идэр зэрэг томоохон түшмэд оролцжээ. Барилгын ажил амжилттай явагдаж Чжиюаний 8-р онд үндсэндээ дуусч 1272 онд Дайду хэмээн нэрлэж Их Юань улсын нийслэл болгожээ.

Дайду хот нь эргэн тойрон 28600 метр умардаас өмнө этгээдэд хандан байрласан бөгөөд хотын гадуур өндөр хэрэм цогцлоож хэрэмний гадна хулс зэгс ургуулан үзэмж төгс байрлуулжээ. Дайду хот нийт 11 хаалгатай. Дайду хот ерөнхийдөө урт дөрвөлжин хэлбэртэй. Өмнө хэрмээс хойд хэрэм хүртэл 7600 м, зүүн хэрмээс баруун хэрэм хүртэл 6700 м. Хот нь гадна, дотно, ордон хот гэх 3 хэсгээс бүрэлдэж хааны цэцэрлэг, Түмэн амгалант сүм, хатны орд, Төв бичгийн муж, Дээдсийн тахилгын сүм зэрэг олон барилгаас бүрэлдэж байжээ.

Дайду хот нэгэн цагт Их Юань улсын нийслэл байсан бөгөөд дэлхийн олон улсын арилжаа худалдаа, соёл, шинжлэх ухааны төв байжээ. 1368 онд Юань улсын сүүлчийн хаан Тогоонтөмөр Дайдуг орхиж Монгол нутагтаа шилжсэнээр Хятадын Мин улсын цэрэгт эзлэгдэж хожим Мин улсын их нийслэл болжээ. Дайду буюу одоогийн Бээжин хот нь Их Юань улсын үеэс эхлэн том гүрний нийслэл болж Мин улс, Чин улс, БНХАУ-ын нийслэл болсоор байна. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Мин улсын түүх

Юань улсын судар

Монгол үндэстний нэвтэрхий түүх, Бээжин, 1995

Чойравжаа Н., Дай Юань улсын их нийслэл Дайдугийн судлал, Ляонин, 2005


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010 

Дундад улсын их нэвтэрхий толь - Юань улсын түүх, Бээжин, Шанхай, 1985

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010