Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Зүүн, баруун Сөнид
Хамаа бүхий үг Их Монгол улс
Төрөл Овог аймаг, засаг захиргаа
Цаг үе Их Монгол улсаас Манж Чин улс хүртэл
Салбар, чиглэл Түүх
Угсаа Монгол
Бүс нутаг Өвөр Монгол
Салаа салбарууд Зүүн Сөнид, Баруун Сөнид

Сөнид

Mонголын эртний овгийн нэр. 


Сөнид овог бол хүний нэрээс гаралтай овгийн нэр болно. “Монголын нууц товчоон”-д тэмдэглэснээр “Хайдугийн хөвгүүн Байшинхор догшин, Чирхай линху, Чаужин өртэгэй гурав болно. Чаужин өртэгэйн хөвгүүд Оронар, Хонхотан, Арулад, Сөнид, Хабтурхас, Гэнигэс овогтон тэд болов” гэдэг. Үүнээс үзвэл Сөнид аймаг нь XI зууны сүүлчээр дээдсийнхээ нэрээр овгийн нэр болгосон бололтой. Энэ овог эртний Боржигин овгоос салбарласан бөгөөд X зууны үеэс Байгал нуурын зүүн өмнө хэсэг болон Сэлэнгэ мөрнөөр нутаглаж Тайчуудын мэдэлд явж байсан гэдэг.

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын үед Цахар түмний найман их отгийн нэг болжээ. Боди Алаг хааны хоёрдугаар хөвгүүн Хөхчидэй мэргэний үед харьяат аймгаа Сөнид хэмээн нэрлэсэн гэдэг. Цахарын Лигдэн хааны үед Сөнид аймаг угсаа нэгтэй Үзэмчин, Хуучидын хамт умар зүг нүүж Халхын Сэцэн хаан Шолойг түшихээр очиж Хэрлэн мөрний сав газар болон Гүн галуут зэрэг газраар нэг үе нутаглаж байгаад Манжийн Дээд эрдэмтийн 4 дүгээр онд (1639) уг нутагтаа буцаж Манжийн эрхшээлд оржээ. Хөхчидэй мэргэн тайжаас Борхой чөхүр, Буян ноён, Чурадай гэх 3 хөвгүүнтэй. Борхой Чөхүр ноёны хөвгүүн Тавхай дархан хошууч, түүний хөвгүүн Тэнгис мэргэн вангийн хамт Манжийг дагахаар ирсэнд 1641 онд засаг төрийн жүн ван өргөмжилж Сөнид зүүн гарын хошууг захируулжээ. Хөхчидэй мэргэний ач Шүүс дүүрэн ванг 1642 онд засаг төрийн Дүүрэн жүн ван өргөмжилж Сөнид баруун гарын хошууг захируулжээ. Манж Чин улсын үед Сөнид 2 хошуу нь Шилийн голын чуулганд харьяалагдаж байжээ. 1949 оноос хойш Өвөр Монголын Шилийн гол аймгийн харьяанд орж Баруун Сөнид хошуу, Зүүн Сөнид хошуу хэмээгдэх болжээ. Сөнид овгийн хүн голдуу Шилийн гол аймгийн зүүн, баруун Сөнидөөр төвлөрөн нутаглаж байна. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Чжан Му, Монголын хошуу нутгийн тэмдэглэл, Хөх хот, 1988

Монгол үндэстний нэвтэрхий түүх, Хөх хот, 2002

Намсрай, Чин улсын үеийн Монгол хошуу чуулган, Хөх хот, 1984


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Дайчин улсын магад хууль, Хайлаар, 1992

Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Хөх хот, 2006