Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Наймажин хатан
Хамаа бүхий үг Чингис хаан, Өгэдэй хаан, Их Монгол улс
Төрөл Түүхэн хүн
Цаг үе Их Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед Өгэдэй, Гүюг
Салбар, чиглэл Түүх
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) Лю хуанхоу
Хүйс Эм
Төрсөн он, сар, өдөр 1180-аад он
Нас барсан он, сар, өдөр 1246?
Овог, аймаг Найман
Албан тушаал Төр мэдсэн хатан
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) Нөхөр нь Өгэдэй, хөвгүүн нь Гүюг. Нөхөр нь Өгэдэй, хөвгүүн нь Гүюг.

Дөргөнэ

Их Монгол улсын үеийн төр мэдсэн хатан.

Дөргөнэ бол Өгэдэй хааны зургаадугаар хатан бөгөөд Найман аймгийн хүн. Тэрээр уул нь Мэргэд аймгийн ахлагч Тогтога Бэхийн их хөвгүүн Худугийн эхнэр байжээ. 1204 онд Чингис хаан Мэргэд аймгийн үлдэгдлийг байлдан ялж Дөргөнэг олзлон өөрийн хөвгүүн Өгэдэйд хатан болгон шагнажээ. Дөргөнэ төрөлхийн сэцэн сэргэлэн бөгөөд гоо үзэсгэлэн учир Өгэдэй хаанд таалагдан “Наймажин хатан” хэмээн өргөмжлөгдөж Гүюг тэргүүтэй хөвгүүдийг төрүүлсэн байна. 1241 онд Өгэдэй хаан нас нөгчсөнд Дөргөнэ хатан төр мэдэж 1241-1246 он хүртэл Их Монгол улсын хаан ширээг эзэлжээ. Энэ хугацаанд тэрээр Фатима, Абдурахман зэрэг зальхай хүмүүсийг хэрэглэн Монгол төрийн хуучин түшмэд Чингай, Елюй Чуцай, Ялавач зэрэг хүмүүсийг хорлохыг завдсанд эдгээр хүмүүс Өгэдэй хааны хоёрдугаар хөвгүүн Хүдэн ноёны тэнд дутаан очиж амь хэлтэрч байжээ. Дөргөнэ хатан төр барьж байсан хугацаанд хууль цааз самуурч төр засаг цалгайран шударга түшмэд ихээхэн хор амсаж байв. Олон ноёд түшмэдийн шахалтаар 1246 онд өөрийн хөвгүүн Гүюгийг хаан сууринд өргөмжилжээ. Гүюг хаан суусны сүүлээр шударга ёсыг сэргээж, самуурсан засгийг шинэчлэн өөрчилж шударга сайд нарыг дахин засаг төрд хэрэглэжээ. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Монголын нууц товчоон

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003

Алтаншаа Н., Монголчуудын өчигдрийн мөр Хөх хот, 1993

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010 

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010

Ту Цзи, Монголын түүхэн тэмдэглэл, Хөх хот, 2011