Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Мангуд, Урууд, Жалайр, Өнгүд, Ихэрэс
Хамаа бүхий үг Их Монгол улс
Цаг үе Их Монгол улс
Салбар, чиглэл Түүх
Үндэслэн байгуулагч Мухулай
Угсаа Монгол
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1217

Таван түшээ аймаг

Таван түшээ аймаг гэдэг нь Алтан улсыг байлдахаар улсын ван Мухулайн захиргаанд өгсөн Өнгүд, Мангуд, Уруд, Ихирэс, Жалайр зэрэг таван аймаг.    


1217 онд Чингис хаан баруун зүгт Дундад Азийг дайрахаар бэлтгэл хийж Алтан улсыг байлдан мөхөөх болон умард Хятадыг засан захирах эрхийг Мухулай ноёнд олгожээ. Мухулайг улсын ван бөгөөд тайш өргөмжилж алтан тамга болон их хааны бэлгэ тэмдэг болсон цагаан тугийг соёрхож олон түшмэдэд хандан “Мухулай энэ тугийг мандуулан, зарлиг буулгасан цагт мөхөс миний бие өөрөө хүрсэнтэй адил” хэмээн зарлиг буулгаж Алтан улсыг дайлан мөхөөх их эрхийг түүнд олгожээ. Урууд, Мангуд, Жалайр, Ихэрэс аймаг бол эрт үед Чингис хааныг дагаж цэрэг дайнд шаламгайлан оролцож явдаг итгэл найдвартай түшээ аймаг болно. Өнгүд аймаг ч аль эрт Чингис хааныг дагаж Чингис хааны хүргэн болж хаанд замчлан Алтан улсыг байлдан ялахад чухал үүрэг гүйцэтгэж байсан билээ. Ийм найдвартай түшээ тулгуур болох аймгуудыг Мухулай ноёны шууд захиргаанд өгч “Таван түшээ аймаг” гэж нэрлэсэн бөгөөд эдгээр аймаг олон дайнд оройлон оролцож Алтан улсыг мөхөөхөд чухал хувь нэмэр оруулжээ. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Монголын нууц товчоон

Судрын чуулган

Юань улсын судар

Монгол үндэстний бүрэн түүх 6 боть, Ляонин, 2006


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010 

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010

Ту Цзи, Монголын түүхэн тэмдэглэл, Хөх хот, 2011