Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хишигтэн цэрэг
Хамаа бүхий үг Их Монгол улс
Төрөл Засаг захиргааны нэгж
Цаг үе Их Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед Чингис хаан
Салбар, чиглэл Түүх
Үндэслэн байгуулагч Чингис хаан
Угсаа Монгол
Бүс нутаг Монголын эзэнт гүрэн
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1204

Хишигтэн

Их Монгол улсын үеийн эзэн хааныг хамгаалах торгон цэргийн нэр. Хожим нь Өвөр Монголын нэгэн овог аймаг ба хошууны нэрийдэл болжээ.


Хишигтэн гэдэг нь Их Монгол улсын үед эзэн хааныг хамгаалах торгон цэргийн нэр байснаа XIV-XVI зууны үед овог аймгийн нэр болж хожим нь засаг захиргааны нэр болон хувирчээ. Их Монгол улсын үед хишигтэн цэрэг нь энгийн үед эзэн хааны орд өргөөг хамгаалж дайн байлдаантай үед хамгийн түрүүнд давшин ордог их гол цэрэг болж байв. Хишигтэн цэрэг нь дотроо хэвтүүл, хорчин, турхаг гэх нарийн ажлын хуваарьтай байсан бөгөөд Чингис хааны хишигтэн цэрэг нь 1204 онд анх байгуулагдсан байна. Тухайн үед 80 хэвтүүл, 70 турхагтай байсан бөгөөд 1206 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны дараагаар 8000 турхаг, 1000 хэвтүүл, 1000 хорчноор бүрэлдсэн түмэн хишигтнийг зохион байгуулжээ.

Их Юань улсын үед Монголын хишигтэн цэрэг хэвээр хадгалагдаж хамгийн ихдээ 13 мянга хүрч байсан бөгөөд гавьяат түшмэдийн үр хойчис тэдний ээлжийг ахалдаг уламлжлал хэвээр хадгалагдаж байжээ. Батмөнх Даян хааны үед хааны шууд харьяа Цахар 8 отгийн нэг нь хишигтэн байсан бөгөөд мөн л хааны ордныг хамгаалах үүрэгтэй байв. Батмөнх Даян хаан Хишигтэн отгийг өөрийн 6 дугаар хөвгүүн Очирболдод өмчлүүлжээ. Очирболдын хойчис Мэргэн ноёны үед өөрийн харьяат аймгаа Хишигтэн хэмээн нэрлэсэн гэдэг. Манж Чин улсын Эеэр засагчийн 9 дүгээр онд (1652) Хишигтэнийг Цахараас салган бие даасан тусгай хошуу болгож Зуу Удын чуулганд харьяалуулжээ. Эдүгээ Улаанхад хотын Хишигтэн хошуу болно. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Монголын нууц товчоон

Судрын чуулган

Юань улсын судар

Очир А., Монголчуудын гарал нэршил, УБ., 2008

Чжан Му, Монголын хошуу нутгийн тэмдэглэл, Хөх хот, 1988

Содномдорж Б., Монгол овог ястны чуулган, Ляонин, 2007


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010 

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010