Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Мэнэн Баарин, Нүцгэн Баарин
Хамаа бүхий үг Их Монгол улс
Төрөл Овог аймаг
Цаг үе Их Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед Чингис хаан
Салбар, чиглэл Түүх
Угсаа Монгол
Бүс нутаг Өвөр Монгол

Баарин

Монголын эртний овог аймгийн нэг.

Баарин нь овог аймгийн нэр байснаа хожим нь ястны нэр болж дараа нь бас засаг захиргааны нэр болж уламжлагдаж иржээ. Баарин овог нь Боржигин овгоос салбарласан овог болно. “Монголын нууц товчоон”-ы тэмдэглэлийг үндсэлбэл эрт цагт Бодончар Бурхан Халдуны өвөр дэх Түнгэлэг горхинд байсан нэг бүлэг эзэнгүй иргэнийг байлдан эзлэх үед нэгэн жирэмсэн эмэгтэйг олзолж түүнээс төрсөн хөвгүүнийг харь хүний үр хэмээн Жажирдай хэмээн нэрлэсэн бөгөөд тэрээр Жадаран овгийн дээдэс болжээ. Харин өөртэй нь сууснаас хойш бас нэгэн хөвгүүн мэндэлсэнд барьж авсан эмийн хөвгүүн хэмээн Бааридай гэж нэрлэсэн нь Баарин овгийн дээдэс болжээ. Тус овог нь Бодончар богдоос салбарласан олон овгийн дотор хамгийн анхных нь байсан тул Баарин ахмадын ураг гэж хүндлэгдэж Чингис хааны үед Баарины Үсүн өвгөнийг бэх ноён өргөмжилж өдөр сар үзэх, бөөгийн шашныг эрхлэх зэрэг чухал ажил албыг хариуцуулж байжээ.

Батмөнх Даян хааны үед бүх Монголыг дахин нэгтгэж зургаан түмэн болгож хуваан захирах үед зүүн гурван түмний нэг Халх түмний арван хоёр отгийн өврийн таван отгийн нэг нь Баарин байв. 1648 онд Баарин аймаг нь Манж Чин улсын эрхшээлд орж Эеэр засагч хааны үед Баарин зүүн баруун хоёр хошуу хувааж Зуу Удын чуулганд захируулжээ. Баарин гэдэг үгийг судлаач нар Бодончар богдын барьж авсан эмээс төрсөн Бааридай хүний нэрээс үүссэн овог тул монгол хэлний хольцтой, цэвэр биш, жинхэнэ биш гэсэн утгатай “баар (баарах, баартах, баараг)” гэсэн үгнээс үүсэлтэй гэж үзсэн нь бий. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Монголын нууц товчоон

Судрын чуулган

Юань улсын судар

Очир А., Монголчуудын гарал нэршил, УБ., 2008

Чжан Му, Монголын хошуу нутгийн тэмдэглэл, Хөх хот, 1988

Содномдорж Б., Монгол овог ястны чуулган, Ляонин, 2007


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010 

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010