Жалайр аймаг бол Онон мөрний орчмоор нутаглаж байсан хүн ам олонтой эртний овог ястны нэг болно. Зарим судлаачийн үздэгээр Жалайр аймаг нь 2000 гаруй жилийн өмнө Хүннү гүрний хараанд багтаж хятадаар Чжэньлань хэмээн тэмдэглэгдсэн гэдэг. Кидан улсын үед тэдний эрхшээлд байсан бөгөөд IX зууны сүүлчээр Татар аймгийн холбоонд багтаж явжээ. Жалайр аймаг нь Киданы ноёрхлыг эсэргүүцэж бослого гаргаж байсан бөгөөд нэгэн удаагийн байлдаанд ихэд ялагдаж Хэрлэн мөрний сав газраар нутаглаж байсан Мэнэн тудуны нутагт дутаан очиж, өл хоол тасрахын эрхэнд тэдний бэлчээрээс сөдсөний үндэс малтаж байгаад Монолун хатантай ихэд хэрүүл болж эцэстээ Монолун хатныг найман хөвгүүнтэй нь хороожээ. Хожим нь Жалайр аймаг Монголын Начинбаатар болон Хайду нарт эзлэгдэж Боржигин овгийн унаган боол болжээ. Жалайр аймгийг далан хүрээ, долоон түмэн хүн амтай гэх ба дотроо Жад, Тогурагун, Хоншууд, Хунсагуд, Урад, Нялхан, Күркин, Долонгид, Түри, Шангуд зэрэг арван их салбартай гэдэг бөгөөд Дэрлигин монголд багтдаг.

Чингис хааны үед Жалайр аймгаас Го ван Мухулай зэрэг засаг төрийн зүтгэлтэн төрж Их Монгол улсыг байгуулахад баларшгүй гавьяа зүтгэл үзүүлжээ. Жалайр аймгийн ихэнх нь хожмын Халх ястанд уусан шингэж нэг бүлэг нь Өвөр Mонголын Жалайд хошууны бүрэлдэхүүнд багтжээ. Жалайрын хойчсын нэг бүлэг нь Цагаадайн хаант улс, Ил хаант улс зэрэг газарт уусан шингэжээ. Монгол улс болон Өвөр Монголын олон газар Жалайр овогтой хүмүүс байдаг. (А.Пунсаг)