“Монголын нууц товчоон” дахь сурвалжийн мэдээг үндсэлбэл Бодончарын ахмад хөвгүүн Хабич баатар, түүний хөвгүүн Мэнэн тудун. Тэрээр 7 хөвгүүнтэй бөгөөд отгон хөвгүүнийг Начинбаатар гэдэг. Начинбаатараас 2 хөвгүүнтэй. Их нь Уруудай, бага нь Мангудай. Урууд Мангуд овогтон боллоо гэдэг. Начинбаатар бол XI зууны үеэр амьдарч байсан хүн тул Мангуд овог нь XI зуунаас хойш байгуулагдсан бололтой. Мангуд овог нь язгуурын монголын Нирун салбарт багтаж Тайчуудын гол салбар болж явжээ. Тухайн цагт тэд Халх гол, Хар мөрний эхээр нутаглаж байжээ. Мангуд овгийнхон Есүхэй баатрыг нас нөгчсөний дараагаар нэлээд хэсэг нь Тайчуудын харьяанд явж байснаа 1190-ээд оны үед Тайчууд Жамуха нараас салж Чингис хаанд дагаар иржээ. Мангудаас хамгийн түрүүнд Жэдэй, Доголху ах дүү хоёр ирсэн байна. Даланбалжудын байлдааны дараа Хуйлдар сэцэн мөн Жамухагаас салж Чингис хааныг дагаж Их Монгол улсыг байгуулахад үлэмж их гавьяа зүтгэл оруулжээ. 1206 онд Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулсны дараагаар ноёд түшмэдийг түших үед Жэдэйг мянгатын ноён болгож Мангуд аймгийг захируулсан байна. Дүү Доголхуг нь цэргийн ноёноор өргөмжилж Чингис хааны шадар болгон үйлчлүүлсэн байна.

1217 онд Мухулай Го ванд их цэрэг өгч Алтан улсыг байлдуулах үед Мангудын ихээхэн хэсэг нь Мухулайн захиргаанд орж говийн өмнөх таван түшээ аймгийн нэг нь болж Алтан улсыг байлдахад ихээхэн гавьяа зүтгэл гаргажээ. Мөн Мангудын нэг хэсэг нь монголчуудын Дундад Азийг байлдан дагуулах аян дайнд оролцож Кипчакийн тал, Казах, Тажик зэрэг олон оронд очиж зарим нь тэндээ уусан шингэсэн бололтой. Мангуд нарын гол хэсэг нь XVI-XVIII зууны үеэр Халхын бүрэлдэхүүнд багтаж уусан шингэжээ. Одоо Монгол улсын Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Төв аймаг зэрэг аймгууд болон Өвөр Монголын олон газарт Мангуд овогтой хүмүүс байдаг. Мангуд гэдэг үгийн талаар зарим эрдэмтэн манж-түнгүс хэлний “гол” гэсэн үг гэдэг. Мангу нь гол, Амар мөрөн буюу өнөөгийн Хар мөрнийг зааж буй гэдэг. Мангуд нар XI зууны дунд үеэс XII зуун болтол Амар мөрний эхээр нутаглаж байсан тул ийнхүү нэрлэгдсэн гэдэг. Зарим хүмүүс бас Мангуд гэдэг үгийн язгуур нь “Ман” болно. Ман могой гэж аварга том могойг заадаг тул аварга том, хүчтэй гэсэн утгаар зүйрлэн нэрлэсэн нэр гэдэг. Урууд Мангуд овгоос олон сайн баатар эр төрсөн тул ийм нэртэй болов гэж үздэг. (А.Пунсаг)