Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Жалайр
Хамаа бүхий үг Чин улс
Төрөл Засаг захиргааны нэр
Цаг үе Манж Чин улс
Хэний хаанчлалын үед Тэнгэрийн бошигт, Тэнгэрийн сэцэн хаан
Салбар, чиглэл Түүх
Үндэслэн байгуулагч Бодьдара
Угсаа Монгол
Бүс нутаг Өвөр Монгол
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1648 он
Салаа салбарууд Жалайр

Жалайд

Өвөр Монголын Жиримийн чуулганы нэгэн хошууны нэр.


Жалайд бол Жалайр аймгийн өөр нэрийдэл болно. Түүхэн мэдээг үндсэлбэл Чингис хааны дүү Хавт Хасарын 16 дугаар үеийн Амин Дархан Бага ноёны үед өөрийн харьяат аймгаа Жалайд хэмээн нэрлэсэн байна. Манж Чин улсын үед Жиримийн чуулганы 10 хошууны нэг нь болж бэйс өргөмжлөгдөж Чин улсын захиргаанд оржээ. Тухайлбал: Тэнгэрийн бошигтын 9 дүгээр онд (1624) Амины хөвгүүн Хорчины тайж Уубагийн хамт Манжийг дагасанд Дархан хошууч цол олгожээ. Тэрээр Сэцэн хааны 8 дугаар онд (1634) нас нөгчсөнд Эеэр засагчийн 5-р онд (1648) гавьяа зүтгэлийг нь үнэлж хошууны бэйс нэхэн өргөмжилж хөвгүүн Сэрэнд нь бэйсийн зэргийг уламжилж хошуу засаг болгов. Сэрэнгийн үе удам Манж Чин улс мөхтөл бэйсийн зэргийг залгамжилсаар байжээ. Жалайд хошуу Манжийн үед 16 сумтай болсон байна. 1949 онд БНХАУ байгуулагдсаны дараагаар ӨМӨЗО-ы Жирим аймгийн нэгэн хошуу болжээ. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Монгол үндэстний нэвтэрхий түүх, Бээжин, 1995

Намсрай, Чин улсын үеийн Монгол хошуу чуулган, Хөх хот, 1984

Содномдорж Б., Монгол овог ястны чуулган, Ляонин, 2007


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Хөх хот, 2006

Чжан Му, Монголын хошуу нутгийн тэмдэглэл, Хөх хот,1988