Хамаа бүхий үг | Батула, Батболд, Ойрад |
Төрөл | түүхэн хүн |
Цаг үе | Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс |
Хэний хаанчлалын үед | Өлзийтөмөр, Дэлбэг, Ойрадай |
Салбар, чиглэл | түүх |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол гэх мэт) | Сянь-и ван (賢義王) |
Хүйс | эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | тодорхойгүй |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1426 |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) | Хүү нь Нелеху. |
XV зууны эхэн үеийн Ойрадын толгойлогчдын нэг.
Монголын эзэнт гүрний дараахь үед Ойрад гурван хэсэгт хуваагдаж байсны нэгийн нь толгойлогч нь Тайпин байв. Түүнийг монгол сурвалжид гардаг Торгуудын Амгалан ноён гэж үзэх нь ч бий.
Тайпин 1408 онд Мин улсад элч илгээн харилцжээ. Энэ үед Мин улс Монгол, Ойрадын зөрчлийг дэвэргэх зорилгоор Ойрадын гол ноёдод цол хэргэм шагнажээ. 1409 онд Ойрадын Махаму, Тайпин, Батболд нарын 3 хүнийг ван болгоход Тайпин “Сянь-и ван”-гаар өргөмжлөгджээ. Мин улс бас Зүүн Монголын Аругтай тайшийг ван болгож, Монгол, Ойрад хоёрыг зөрчилдүүлэхийг санаархжээ.
Улмаар ойрадууд хүчирхэгжих болсонд тэднээс эмээн болгоомжилсон Мин улсын Юнлэ хаан 1414 онд өөрийн биеэр тэднийг дайлахад Тайпин Батула-гийн хамт Туул голын орчимд Мин улсын цэргийг угтан тулалдсан боловч, ялагдан дутаажээ.
Хожим нь Тайпин Мин улстай дахин харилцах болов. 1417 онд Батула үхсэний дараа Тайпин нэг хэсэг Ойрадыг мэдэж, 1422 онд Хами зэрэг газар орныг цэрэглэн довтолж байжээ. Гэвч 1424 онд Батулагийн хүү Тогоон Тайпинг довтолсонд ялагдан амь үрэгджээ. Түүний ван цолыг хөвгүүн Нелеху (捏烈忽) нь залгамжилсан ажээ. (Ц.Цэрэндорж)
Саган сэцэн, Эрдэнийн товч, УБ., 1961
동북아역사재단 편, 明史 外國傳 譯註, 2012 (солонгос хэлээр)
Монгол улсын түүх, гутгаар боть, УБ., 2003
Очир А., Монголын ойрадуудын түүхийн товч, УБ., 1992
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он