Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Буняшир
Хамаа бүхий үг Аругтай, Тогоон
Төрөл түүхэн хүн
Цаг үе Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс
Салбар, чиглэл түүх
Өөр нэр (цол, сүмийн цол гэх мэт) Буняшир
Хүйс эр
Төрсөн он, сар, өдөр 1379
Нас барсан он, сар, өдөр 1412
Овог, аймаг Хиад Боржигин
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) Өвөг эцэг нь Төгстөмөр Усхал хаан, эцэг нь Элбэг Нигүүлсэгч хаан. Ах нь Гүнтөмөр хаан.

Өлзийтөмөр хаан

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын хаан (1408-1412).

Өлзийтөмөр хаан буюу Буняшир бол Элбэг Нигүүлсэгч хааны хүү бөгөөд багадаа дотоодын самуунаас зайлж Дундад Ази дахь Төмөрийн эзэнт гүрэнд хэсэг зуур сууж байв. 1408 онд Гүйличи хаан нас барсанд Аругтай тайш Буняширийг Бэшбалык хотоос авчирч их хаан болгожээ.

1409 онд Буняширийг ойрадууд довтолсонд тэрээр ялагдаад, Аругтайтай хамт Хэрлэн голын орчим нутаглах болжээ. Тэр үед Мин улсын элчийг хороосон тул Юнлэ хаан Буняширийг довтлов. Тиймээс Буняшир нар Мин улсын 10 түмэн цэргийг угтан тулалдаж бутцохьжээ. Гэвч 1410 онд Мин улсын Юнлэ хааны удирдсан 50 түмэн цэрэг, Ойрадын цэргийн хамтаар Онон мөрөн хүртэл довтлон ирсэнд Буняшир, Аругтай нар хүчин мөхөсджээ. Аль тийш зугтах талаар Буняшир, Аругтай нар санал зөрөлдөн салжээ. Буняшир Онон мөрний орчим Мин улсын цэрэгтэй тулалдсан боловч ялагдаад цөөн хүний хамт зугтан гарч Ойрадад очжээ. Улмаар Буняшир хааныг Бэшбалык руу явах замд нь 1412 онд Батула чинсан хорлож алаад, Юан улсын хааны тамгыг булаан авч Хархорум хотыг эзэлжээ. (Ц.Цэрэндорж)

 

Ашигласан ном зохиол

Саган сэцэн, Эрдэнийн товч , УБ., 1961
Шара туджи. Монгольская летопись XVII в., М., 1957
동북아역사재단 편, 明史 外國傳 譯註, 2012 (солонгос хэлээр)
Монгол улсын түүх, гутгаар боть, УБ., 2003

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол