Хамаа бүхий үг | хунтайж |
Төрөл | албан тушаал |
Цаг үе | Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс, Манжийн эрхшээлийн үе |
Салбар, чиглэл | түүх |
Бүс нутаг | Монгол |
Салаа салбарууд | тэргүүн зэрэг тайж, дэд зэрэг тайж, гутгаар зэрэг тайж, дөтгөөр зэрэг тайж |
Тайж нь хятад хэлний “тайцзи (太子)” хэмээх үгнээс гаралтай. Монголын эзэнт гүрний үед Чингис хаан, түүний дүү нарын үр хойчис л хэрэглэж байсан цол. Эзэнт гүрний дараахь үед их хааны хөвгүүд буюу Чингис хааны дүү нарын үр хойчсын дунд тайж хэмээн нэрлэгдсэн хүмүүс хааяа гарч байна. түүний дараа Батмөнх Даян хааны үеэс эхлэн их хааны үр хойчис олширсны улмаас тайж цолтой хүмүүс огцом өсч эхэлжээ.
Манжийн эрхшээлийн үе болоход тайж хэмээх цолны утга, хамрах цар хүрээ нэлээд өөрчлөгджээ. Чин улсын төрөөс Монголын уламжлалт цол хэргэмийг хүчингүй болгосонтой холбоотойгоор тайж хэмээх цол зүүгчдийн зэрэг зиндаа ч бас доошилсон бололтой. Манжийн хууль ёсоор алтан ургийн бүх гишүүдийг тайж хэмээн нэрлэх болжээ. Өөрөөр хэлбэл, тайж нь ван, бэйл, бэйс, гүн гэсэн “хэтэрхий дөрвөн хэргэм”-ийн дараагийн зэрэг цол болон хувирчээ. Тайж нь дотроо 4 зэрэгт хуваагдаж байв.
Түүнчлэн урьд өмнө энэ цолыг хэрэглэх боломжгүй байсан язгууртнууд ч энэ цолыг хүртэх болжээ. Тухайлбал, Хошуудаас бусад Ойрадын ноёд тайж цолыг хэрэглэх боломжгүй байсан бол XVII зууны эхэн үеэс Ойрадын зарим язгууртан тайж цолыг хэрэглэх болжээ. Харин Манжийн эрхшээлд орсноос хойш Ойрад, Харчин зэрэг Чингисийн угсааны бус язгууртнууд ч тайж гэгдэх болсон ажээ. (Ц.Цэрэндорж)
Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Монгол бичгээс кирилл бичигт буулгаж, тайлбар хийсэн Цэрэндорж Ц., Эрдэнэболд Л., Баржав Д., Ганбат Н., УБ., 2007, 2009
Саган сэцэн, Эрдэнийн товч, УБ., 1961
Гэрэлбадрах Ж., “Дөчин, дөрвөн хоёрын” Монгол улсын язгууртны цол зэрэг, УБ., 2010
Очир А., Монголчуудын гарал, нэршил, УБ., 2008
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он