Эсэний эцэг Тогоон нь Ойрадын олон аймгийг нэгтгэн, Ойрадын холбоог байгуулжээ. Улмаар Хубилайн шууд угсааны Тогтобухыг их хаан өргөмжилж, өөрөө тайш болж төрийн эрхийг атгаж байв. Тогооныг үхсэний дараа түүний хүү Эсэн 1439 онд эцгийнхээ суурийг залгамжилж, тайш болоод Хуай ван (淮王) хэмээн нэрийджээ.

Эсэн баруун зүгт Хами, Шачжоу, Чигин монголыг, зүүн зүгт Урианхайн гурван харуул, Зүрчидийг дарангуйлж, улмаар худалдаа хийхээс татгалзсан Мин улсыг довтлох болов. 1449 онд Туму хоргын ойролцоо Мин улсын Инцзун хааны их цэргийг бутцохиж, Инцзунг олзолжээ. Эсэн Монголын их хааны сууринд суухыг санаархаж байсан хэдий ч Чингис хааны угсаа бус тул олны дэмжлэгийг олж чадаагүй юм. Тиймээс хэсэг зуур их хаан Тогтобухыг дэмжихээс өөр аргагүй байв. 1451 онд Эсэн өөрийн охин дүүгээс төрсөн хүүг Тогтобухын дараа хаан ширээ залгамжлах хунтайцзи болгон нэр цохуулахыг санаархжээ. Үүний улмаас Эсэн Тогтобух хаантай эвдрэлцэж, Тогтобухыг довтолжээ. Тогтобухын дүү Агбаржин жонон Эсэний талд урвасны улмаас Тогтобух ялагдан зугтаажээ. Тиймээс Эсэн 1453 онд өөрөө Монголын хаан сууринд сууж, Дай Юань улсын Тяньшэн их хаан (田盛大可汗) хэмээн цоллоод, “Тяньюань” гэдэг оны цол хэрэглэх болов. Гэвч түүний харьяат түшмэл Ойрадын Алаг чинсан, Төмөр чинсан нар Эсэнийг хуучин тайш цолоо Алагт өгөгтүн хэмээн шаарджээ. Гэвч Эсэн үүнээс татгалзаж, өөрийн хүү Ашитөмөр (Эсмэд?)-т тайш цолоо шилжүүлжээ. Үүний улмаас 1454 онд Алаг, Төмөр нар Эсэнийг довтолсонд Эсэн ялагдан зугтжээ. Монгол сурвалжид тэмдэглэснээр, Эсэн урьд өмнө Юншээбү-гийн Бөх сорсун гэдэг хүнийг хороосон агаад зугтах замдаа Бөх сорсуны хүүхэдтэй тааралдаж, алагдсан гэдэг.

Эсэн Мин улсад халдан довтолж, эзэн хааныг нь олзолсон явдал түүний алдар нэрийг Зүүн Ази даяар цуурайтуулжээ. Тиймээс Эсэний үйл ажиллагааны талаарх мэдээ Монгол, Хятад төдийгүй, Солонгосын түүхийн сурвалжид нэлээд их тэмдэглэгдэн үлджээ. Эсэний үр хойчис хожим нь Зүүнгар хаант улсыг байгуулсан билээ. (Ц.Цэрэндорж)