Адил утгатай үг | Зарга шийтгэх яам, Түшмэлийн хэргийн яам, Дэвшүүлэн бууруулах яам |
Хамаа бүхий үг | Төв бичгийн муж, Шумиюань |
Төрөл | албан байгууллага |
Цаг үе | Юань улс |
Хэний хаанчлалын үед | Хубилай хаан-Аюушридара хаан |
Салбар, чиглэл | түүх |
Үндэслэн байгуулагч | Хубилай хаан |
Бүс нутаг | Монгол, БНХАУ |
Үүсч байгуулагдсан он цаг | 1268 |
Татан буугдсан он цаг | 1380-аад он |
Юйшитай (яам) нь түшмэдийг хянаж шалгах, байцаан шийтгэх, улс төрийн хэргийг хэлэлцэн, засаж сайжруулах үүрэгтэй байгууллага байжээ. Тус байгууллага Юань улсад 1268 онд байгуулагджээ.
Юйшитай (яам)-н эрх мэдлийн хүрээ нэлээд өргөн байж, хууль дүрэм, хэв ёсыг зөрчих, хааны зарлигийг үл тоомсорлох, ард олныг дарлах, эрх мэдлийг хүчээр булаан авах, албан үүргээ үл биелүүлэх, хээл хахууль авах зэрэг асуудлыг хариуцан шийдвэрлэдэг байжээ. Эзэн хаантай шууд харьцдаг, бичиг цэргийн түшмэдийн аль алиныг нь байцаан шалгах эрхтэй байсан тул тус байгууллага нэлээд хүч нөлөөтэй байжээ. Түүнчлэн албан хаагч, түшмэдээ бие даан сонгож шалгаруулж ажиллуулах эрхтэй байв.
Юйшитай (яам) нь бүх улс даяар хянан шалгах үүрэгтэй байсангүй, гагцхүү нийслэл орчмын бүс нутаг, Хэнань Цзянбэй муж, Ляоян мужийг хариуцаж, үлдсэнийг нь түүнтэй ижил зиндаа бүхий хоёр Салбар Юйшитай хариуцдаг байв. Гэвч Юйшитай (яам) нь бусад хоёр Салбар Юйшитай-г ерөнхийд нь хянаж, хариуцдаг байжээ.
Юйшитай (яам)-д түүний тэргүүн болох хоёр юйшидайфу (御史大夫)-гаас гадна, хоёр юйши чжунчэн (御史中丞), хоёр шиюйши түшмэл (侍御史), хоёр чжишу түшмэл (治書) болон бусад бага тушаалын албан хаагчид ажилладаг байжээ.
Юйшитай (яам)-н харьяанд Ордны байцаан үзэх хэлтэс (殿中司, Дяньчжунсы), Хянан байцаагч яам (察院, чаюань), Орон нутгийн байцаах хэлтэс (廉訪司, ляньфансы) гэсэн салбар нэгж байжээ. (Ц.Цэрэндорж)
Юань улсын судар (хятад хэлээр)
Лю Цзи, Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл (орчуулсан Цэрэндорж Ц.) – “Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл, Умрыг төвшитгөсөн тэмдэглэл”, УБ., 2016
Ганболд Ж., Мөнхцэцэг Т., Наран Д., Пунсаг А., Монголын Юань улс, УБ., 2006
Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992
Пунсаг А., Тэнгэрийн Их Юань улсын түүхэн тэмдэглэл, УБ., 2010
David M.Farquhar, The Government of China under Mongolian Rule: A Reference Guide. Münchener ostasiatische Studien 53, 1990
元史辭典, 主編, 邱樹森, 山东敎育出版社, 2002
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он