Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Цэргийн явдлын хүрээлэн, Үйл таслах яам
Хамаа бүхий үг Төв бичгийн муж, Юйшитай
Төрөл албан байгууллага
Цаг үе Юань улс
Хэний хаанчлалын үед Хубилай хаан-Аюушридара хаан
Салбар, чиглэл түүх
Үндэслэн байгуулагч Хубилай хаан
Бүс нутаг Монгол, БНХАУ
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1263
Татан буугдсан он цаг 1380-аад он
Салаа салбарууд Салбар Шумиюань (行樞密院)

Шумиюань

Юань улсын үеийн төв захиргааны гол байгууллагын нэг.

Шумиюань (樞密院) буюу Цэргийн явдлын хүрээлэн нь Хятадын Тан улсын үед бий болсон, улсын цэрэг, дайны хэргийг хариуцдаг байгууллага юм.

Монголын Юань улсын үед 1263 онд Шумиюань байгуулагдаж, улсын бүх цэргийн анги нэгтгэлийн дүрэм журмыг тогтоох, цэргийн нууц, хил хязгаар болон эзэн хаан болон нийслэл хотыг хамгаалах үүрэгтэй харуул, хишигтэн цэргийн асуудлыг эрхлэх болжээ. Харин дайны цагт салбар Шумиюань (行樞密院)-ыг байгуулж, цэргийн засаг захиргааг хариуцуулдаг байжээ. 

Шумиюань нь засаг захиргааг хариуцсан Төв бичгийн муж, хяналт шалгалтын асуудал хариуцсан Юйшитай лугаа хамт Юань улсын дээд эрх бүхий 3 том яамны нэг билээ. Шумиюань нь Төв бичгийн мужаар дамжуулахгүй, шууд эзэн хаантай харьцах эрх бүхий байгууллага байв. Түүний тэргүүн нь шумиши (樞密使) бөгөөд тэр нь хуантайцзи хавсран хашдаг бэлгэдлийн шинжтэй албан тушаал болжээ. Тиймээс 1291 онд Шумиюань-ы хэргийг мэдэгч (知樞密院事) хэмээх албан тушаалтныг нэг орон тоотойгоор анх бий болгосон агаад тэрээр тус байгууллагын үйл ажиллагааг гардан хариуцдаг байв. Хожим энэ нь зургаан орон тоотой болсон агаад дэс тэргүүн зэргийн албан тушаалтан байжээ. Шумиюань-ы хэргийг мэдэгчийн доор дөрвөн тунчжи (同知-хэргийг бүхнийг мэдэгч), хоёр шумифуши (樞密副使), хоёр цяньшу шумиюаньши (僉書樞密院事), хоёр тунцяньшу шумиюаньши (同僉書樞密院事) зэрэг албан тушаалтнууд байжээ. Мин улс Шумиюань-ы хэргийг мэдэгч хэмээх албан тушаалыг үгүй болгожээ. (Ц.Цэрэндорж)

 

 

Ашигласан ном зохиол

Лю Цзи, Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл (орчуулсан Цэрэндорж Ц.) – “Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл, Умрыг төвшитгөсөн тэмдэглэл”, УБ., 2016

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Ганболд Ж., Мөнхцэцэг Т.,  Наран Д., Пунсаг А., Монголын Юань улс, УБ., 2006

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Пунсаг А., Тэнгэрийн Их Юань улсын түүхэн тэмдэглэл, УБ., 2010

David M.Farquhar, The Government of China under Mongolian Rule: A Reference Guide. Münchener ostasiatische Studien 53, 1990

元史辭典, 主編, 邱樹森, 山东敎育出版社, 2002


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Ганболд Ж., Мөнхцэцэг Т.,  Наран Д., Пунсаг А., Монголын Юань улс, УБ., 2006