Тахилтын хотгорын хүннүгийн 64-р булшны малтлага (Манхан сум, Ховд аймаг)

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хаалгатын завсар
Хамаа бүхий үг Гүнжийн булш, баруун жигүүр, Хүннүгийн язгууртан
Төрөл Булш оршуулгын дурсгал
Түүхэн эрин үе Хүннүгийн үе
Он цаг НТӨ I- НТ I зуун
Салбар Археологи

Тахилтын хотгорын хүннү булш

Монголын баруун бүс нутгаас илэрсэн Хүннүгийн язгууртны оршуулгын цогцолбор дурсгал.

Энэхүү Хүннүгийн оршуулгын дурсгалт газар Ховд аймгийн Манхан сумын төвөөс баруун өмнө зүгт 20 км орчим зайд, Цэнхэрийн голын хөндийд орших өндөр уулын арын тэгш дэвсэгт байрлана. Булшнууд нь үүдэвчтэй дөрвөлжин хэлбэрийн гадаад чулуун байгууламжтай том, цагариг хэлбэрийн дунд болон жижиг булшнууд юм. Нийт 130 орчим булш бүртгэжээ.

Дурсгалт газрыг 1960 онд Манхан сумын төвд эвдэгдсэн булшинд авран хамгаалах малтлага хийхээр ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнгээс томилогдон очсон В.В.Волков, Ц.Доржсүрэн нар анх илрүүлж, тэр жилдээ оршуулгын газрын хойд захад байрлах том булшны дагуул 2 жижиг булшийг малтан шинжилжээ. Хожим 1987-1990 оны хооронд мөн хүрээлэнгээс томилон ажиллуулсан “Ховдын шинжилгээний анги” үүдэвчтэй дөрвөлжин хэлбэрийн 2 том, хэдэн цагариг хэлбэрийн дундаж болон жижиг булш малтсан байна. Анхны малтлагыг хийсэн судлаачид дурсгалыг “Хаалгатын завсар” хэмээн нэрлэсэн боловч Ховдын шинжилгээний анги “Тахилтын хотгор” нэрээр нийтлэжээ. Дурсгалт газар нь удаахь нэрээр илүү танигдсан байна. Түүнээс гадна шинжилгээний ангийн археологич Д.Наваан 1988 онд малтсан булшнаас гарсан хүний яс эмэгтэй хүнийх байсанд тулгуурлан уг булшийг “Гүнжийн булш” хэмээн нэрлэсэн нь олон нийтийн дунд алдаршсан байдаг.

Монголын Үндэсний музей, АНУ-ын Пенсильваний Их сургуулийн хамтарсан шинжилгээний анги 2007 онд судалгаа хийж 1 жижгэвтэр язгууртны булш болон дагуул булш, тахилгын байгууламж зэргийг малтан шинжилжээ.

Тахилтын хотгорын булшнууд нь бүтэц зохион байгуулалтын хувьд Монголын төв болон зүүн бүс нутагт малтлага хийсэн Ноён уул, Гол мод, Дуурлиг нарс зэрэг Хүннүгийн язгууртны булшнуудтай төстэй боловч хэмжээний хувьд харьцангуй жижиг юм. Тахилтын хотгорын булшнууд нь хамгийн баруун захаас илэрсэн Хүннүгийн язгууртан дээд давхаргынханд холбогдох дурсгал тул Хүннү гүрний баруун жигүүрийнхэнтэй холбоотой байх магадлал өндөр гэж үздэг.  (Г.Эрэгзэн)

            

Ашигласан ном зохиол

Баярсайхан Ж., Эгиймаа Ц. Тахилтын хотгорын 64-р хүнүү булшны малтлага судалгааны үрдүн // Талын их эзэнт гүрэн - Хүннү. International symposium in celebration of the 10anniversary of MON-SOL Project. National Museum of Korea. Seoul, 2008, pp. 186-201.

Наваан Д. Хүннүгийн өв соёл. УБ., 1999.

Волков В.В., Доржсүрэн Ц. Ховд аймгийн Манхан сумын нутагт эртний судлалын малтлага,хайгуул хийсэн тухай  // Археологийн судлал, УБ., 1963.

X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices
X
by AdChoices

Miller B.K. et al. Xiongnu Elite Tomb Complexes in the Mongolian Altai: Results of the Mongol- American Hovd Archaeology Project, 2007 // in: The Silk Road 5/2. 2008, pp. 27-36.

 

 

 

 

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол