Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Ки овогт хатан
Хамаа бүхий үг Юань улс, Тогоонтөмөр хаан, Аюушридара хаан
Төрөл түүхэн хүн
Цаг үе Юань улс
Салбар, чиглэл түүх
Хүйс эм
Төрсөн он, сар, өдөр 1315(?)
Овог, аймаг Солонгосын Ки овог (奇, 기)
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) Эцэг нь Ки Ча-о (奇子敖, 기자오), ах нь Ки Чхөл (奇轍, 기철). Эх нь И (李, 이) овогт, нагац өвөг нь И Хэнгөм (李幸儉, 이행검). Хүү нь Аюушридара.

Өлзийхутаг хатан

Юань улсын хаан Тогоонтөмөрийн хатан.

Өлзийхутаг нь Корйөгийн Хэнжү (幸州, 행주) нутгаас гаралтай, Корйө улсаас Юань улсад албанд өргөсөн эмэгтэйчүүдийн нэг бөлгөө. Эцэг нь Ки Ча-о (奇子敖, 기자오), ах нь Корйөгийн эцэс үеийн эрхт түшмэл Ки Чхөл (奇轍, 기철) болой.

Өлзийхутаг 1333 онд Юань улсын ордны санхүүг эрхэлдэг Вэйчжэнюань (微政院)-д алба хашиж байсан корйө гаралтай тайган Ко Ёнбо (高龍普, 고용보. Монгол нэр нь Түмэндар (禿滿迭兒))-гийн санал болгосноор хааны ордонд анх орж, улмаар Тогоонтөмөр хааны сэтгэлийг татжээ. 1335 онд Тогоонтөмөрийн их хатан Танашири (答納失里)-ийн гэр бүлийнхэн зайлуулагдсанаар Өлзийхутагийг их хатан болгох хөдөлгөөн өрнөсөн боловч, Баян нар эсэргүүцсэн учир биеллээ олсонгүй.

Өлзийхутаг 1337 онд 2-р хатнаар өргөмжлөгдөж, 1339 онд Аюушридараг төрүүлжээ. Ийнхүү хатан болсны дараа эсэргүүцэл хүчнийг хөөн зайлуулж, Вэйчжэнюань-ы нэрийг Цзычжэнюань (資政院) хэмээн халж, энэхүү байгууллагад тулгуурлан асар их хүч нөлөөтэй болжээ. Өлзийхутаг Тогоонтөмөрийг хаан сууж байх хугацаанд түүнийг хаан ширээгээ хөвгүүн Аюушридарад шууд найр тавин өгүүлэхийн тулд халз тулах оролдлого хийснээр Дай Юань улсын төрийг сулруулахад багагүй нөлөө үзүүлжээ.

Ийнхүү Өлзийхутаг хатан Юань улсад нөлөө ихтэй болсныг ашиглан Корйө улсад түүний гэр бүлийнхэн өөрсдийн байр суурийг бэхжүүлжээ. Улмаар тэрээр Баянхутаг хатныг нас барсны дараа 1365 онд их хатан монгол хүн байх ёстой гэсэн тогтсон зарчмыг эвдэж, их хатан болжээ. 1368 онд Тогоонтөмөртэй хамт монгол нутаг руу одсоноос хойш түүний талаар мэдээ үгүй. Эдүгээ БНСУ-ын Кйөнги мужийн Йөнъчхөнъ ыб-д Ки овогт Өлзийхутаг хатны булш хэмээн домоглодог булш байдаг. (Ц.Цэрэндорж)

 

Ашигласан ном зохиол

Лю Цзи, Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл (орчуулсан Цэрэндорж Ц.) – “Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл, Умрыг төвшитгөсөн тэмдэглэл”, УБ., 2016

Мин улсын судар (хятад хэлээр)

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003

첵메드 체렝도르지, 14세기 후반 동아시아의 국제정세와 북원과 고려의 관계, 한국학중앙연구원 박사학위논문, 2011 (солонгос хэлээр)

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол