Хүннүгийн оршуулгын дурсгалын үндсэн хэлбэр. Язгууртны булшнаас бүтэц, хэлбэрийн хувьд эрс ялгаатай байдаг.

Монголд илэрч тэмдэглэгдсэн хүннү булшны дийлэнх нь цагариг хэлбэрийн чулуун дараасаар танигдах жирийн жижиг булшнууд юм. Одоогоор бүх, аймаг сумын нутгаас энэ төрлийн булш илэрчээ. Хүннүгийн жирийн булшнууд голчлон олноор бөөгнөрч оршуулгын газар үүсгэсэн байдаг. Цөөн нь 10 хүртлэх, олон нь хэдэн зуун булшнаас бүрдэнэ. Жирийн жижиг булштай Хүннүгийн оршуулгын газрууд манай нутгаас 300 гаруй илэрсэн бөгөөд эдгээрт байх булшны тоо 10 мянга хол давна. Харин малтлага судалгаа хийсэн булшны тоо 400 орчим болжээ.

Булшны гадаад байгууламжийн хэмжээ харилцан адилгүй юм. Дийлэнхи оршуулгын газарт байгаа булшнууд жижиг нь 3-5 м, дундаж нь 6-8 м, том нь 9-14 м хэмжээтэй байна. Түүнчлэн цөөн дурсгалт газруудад 20 м хүртлэх голчтой харьцангуй том хэмжээтэй булшнууд ч тэмдэглэгджээ. Хүннүгийн дугуй булшны нүх язгууртны булштай харьцуулахад гүехэн байдаг. Гүн нүх нь 9 м хүрэх агаад дийлэнхи нь 2-3 м гүн байна.

Оршуулгын хэсэгт нас барсан хүний шарилыг тавихдаа чулуу, мод зэрэг материалаар тусгай хайрцаг, тасалгаа хийж ихэд хүндэтгэлтэйгээр оршуулсан байдаг. Зарим тохиолдолд газрын хөрсөн дээр эсгий юм уу, үйс дэвсч дээр нь шарилыг шууд тавьж оршуулсан байх нь ч бий. Оршуулгын хэсгийг хэрхэн зассанд тулгуурлан чулуун австай, модон австай, модон хашлагатай гэх мэтээр ангилах боломжтой юм.

Хүннүчүүд нас барсан хүнийг ийнхүү олон янзын байгууламж үйлдэн оршуулсан нь оршуулга хийх үеийн нөхцөл байдал, ашиглах материалын олдоц зэрэг олон шалтгаантай боловч гол нь оршуулгын зан үйлтэй нягт холбоотой юм. Өөрөөр хэлбэл, булшны бүтэц нь оршуулж буй хүний нийгэмд эзлэх байр суурь, зэрэг дэв, хөрөнгө чинээтэй илүү холбоотой ажээ. Энгийн бүтэцтэй жижгэвтэр булшинд нас барагчийн хэрэглэж байсан эд өлгийн зүйл болох нумын ясан наалт, төмөр хутга гэх мэтийн цөөн тооны зүйлс, тахилын зориулалттай ганц нэг шавар ваар дагуулан тавьсан байдаг бол түүнээс хэмжээгээр том булшнаас гоёл чимэглэлийн зүйлс, зэр зэвсэг, тахил болон хойлгын зүйлс зэрэг олон төрлийн олдворууд олддог. Түүнчлэн илүү ажил орсон модон хашлагатай давхар байгууламжит булшнаас харьцангуй баялаг олдвор илэрдэг ба энэ хэлбэрийн булшны зарим олдвор нь язгууртны булшнаас илэрдэг зүйлстэй төстэй байх нь бий. (Г.Эрэгзэн)