Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Юань улс, Тогоонтөмөр хаан
Цаг үе Юань улс
Хэний хаанчлалын үед Тогоонтөмөр Ухаант хаан
Салбар, чиглэл түүх
Бүс нутаг Өнөөгийн БНХАУ
Болсон цаг хугацаа 1350-60-аад он
Хаана болсон Хятадын өмнөд нутаг
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Хань Шаньтун, Лю Футун, Чжу Юаньчжан, Тогоонтөмөр, Тогтоо, нанхиад, монгол

Улаан алчууртны бослого

Монголын Юань улсын эцэс үе буюу 1350-аад оны эхээр Монголын ноёрхлын эсрэг нанхиадуудын дэгдээсэн бослого

1320-оод оноос эхэлсэн Юань улсын дотоод тэмцэл улам даамжирч, 1333 онд Тогоонтөмөр их хаан суусны дараа ч үргэлжилсээр байв. Нөгөө талаар 1340-өөд оны үеэс гарч эхэлсэн өвчин тахал, байгалийн гамшиг, энэхүү байгалийн гамшгаас үүдэлтэй улс орны эдийн засгийн хямрал, ард олны аж байдал доройтсон зэрэг нь Хятадын ард түмнийг бослого хөдөлгөөн гаргахад хүргэжээ.

1350-аад оны эхээр Хэбэй мужид анх бослого гаргасан нанхиадууд толгойдоо улаан алчуур ороодог байсан учир тус бослогыг “улаан алчууртны бослого” гэж нэрлэдэг.

Анх 1350-аад оны эхээр Хань Шаньтун, Лю Футун нарын удирдлагаар Хэбэй мужийн Юнпин (永平)-д бослого гаргажээ. Босогчид тухайн үед дэлгэрч байсан Цагаан лянхуан шашинд тулгуурлан асар богино хугацааны дотор ихээхэн газар авчээ. Хань Шаньтунгийн бослого дарагдаж тэрээр цаазлагдсаны дараа түүний хүү Хань Линьэр Лю Футун-д очиж нийлжээ. 1355 онд Хань Линьэр эзэн хаанаар өргөмжлөгдөж, улсынхаа нэрийг Сун хэмээн нэрлэжээ. Түүнээс хойш Хэнань, Шаньси, Шэньси зэрэг газрыг эзэлжээ.

1357 онд улаан алчууртны босогчид Лю Футунгийн удирдлага доор цэргээ 3 хэсэгт хувааж умар зүгт довтолсон боловч дотоодын зөрчил, Юань улсын сөрөг довтолгооны улмаас бүтэлгүйтжээ. Босогчдын зарим хэсэг биеэ даан үйл ажиллагаа явуулах болж, Шанду хавийн нутгийг эрхэндээ оруулсан хэдий ч 1359 онд тэдний гол хүч байрлаж байсан Бяньлян хотыг Юань улсын цэрэг эзэлж авснаар Ляодунгийн зүг ухарч, улмаар Корйө улсын нутагт нэвтрэн оржээ. Гэвч 1363 он гэхэд Чэнь Юйлян-г эс тооцвол Лю Футун-гийн удирдсан улаан алчууртны бослого үндсэндээ дарагджээ.

Улаан алчууртны бослогын гол толгойлогч нь Хань Линьэр, Лю Футун нараас гадна 1351 онд Хубэйд бослого гаргасан Сюй Шоухуй хийгээд хожим түүнээс тусгаарлан салсан Мин Юйчжэнь, Чэнь Юйлян, 1352 онд мөн Аньхуй мужид бослого гаргасан Го Цзысин нар байлаа.

Хөх мөрний умар талд үймээн самуун үргэлжилж байх хооронд Хөх мөрний өмнөдөд Фан Гочжэн (хамгийн анх буюу 1348 онд бослого гаргасан), Чжан Шичэн (1353 онд Цзянсу мужид бослого гаргасан) нарын зэвсэгт бүтэглэл бий болж бэхэжжээ.

1354 онд Юань улсын чэнсян Тогтоо асар их цэргийн хүчийг удирдан Чжан Шичэн-г довтлохоор Гаою-г бүсэлсэн боловч, Тогтоо-гийн удирдлага доор асар их цэргийн хүч хуримтлагдсанаас эмээсэн Тогоонтөмөр хаан Тогтоо-г тушаалаас нь огцруулснаар цэрэг нь бутран сарнижээ. Ингэснээр Юань улсын засаг захиргаа бослогыг хянаж чадахаа больжээ.

Бослогын нэгэн толгойлогч Го Цзысингийн цэрэгт элсэн орсон Чжу Юаньчжан гэгч тариачин түүний итгэлийг олж, түүнийг үхсэний дараа эрх мэдлийг нь өвлөн авчээ. Чжу Юаньчжан 1356 онд Хөх мөрний доод урсгал хавийн газрыг эрхэндээ оруулжээ. Улмаар Чэнь Юйлян, Чжан Шичэн гэсэн хоёр том өрсөлдөгчөө бутцохиж, ганцаар товойн гарч ирэв. Чжу Юаньчжан 1368 онд Наньжинд өөрийгөө хуанди гэж тунхаглан зарлав. Улсын нэрийг Дай Мин, оны цолыг Хун У хэмээгээд Юань улсын нийслэлийг эзлэн авахаар их цэрэг хөдөлгөсөн билээ. Ийнхүү 1350-аад оны эхнээс эхэлсэн нанхиадуудын бослого нь улам бүр хүчээ авсаар, Мин улс гэсэн нэгдсэн хүч болж монголчуудын Хятад дахь ноёрхлыг түлхэн унагаасан билээ. (Ц.Цэрэндорж)

 

Ашигласан ном зохиол

Мин улсын судар (хятад хэлээр)

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003

윤은숙, 나가추의 활동과 14세기말 동아시아 정세 // 명청사연구, 제28집, 명청사학회, 2007 (солонгос хэлээр)

첵메드 체렝도르지, 14세기 후반 동아시아의 국제정세와 북원과 고려의 관계, 한국학중앙연구원 박사학위논문, 2011 (солонгос хэлээр)


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол