БНХАУ-ын Бээжин хот, Булган аймгийн Баяннуур сумын нутаг Хятаны үед холбогдох Улаан хэрмээс тус тус Сан цай шаазан илэрсэн.

Сан цай гэдэг нь хятад хэлний гурван өнгө гэсэн утгатай үг бөгөөд энэ нь шаазан эдлэлд гурван өнгө оруулсан шаазанг бусдаас нь ялгах үүднээс өгсөн нэр юм. Сан цай шаазанг анх Тан улсын үед хятадад шатааж эхэлсэн бөгөөд хятадаас хятан нар уг технологийг шилжүүлэн авч уг шаазанг хийдэг байжээ. Тус гурван өнгөнд шар, ногоон, бор гэсэн өнгүүд оролцдог байна. Хятан Сан цай шаазангийн онцлог нь нүүдэлчдийн соёлыг илтгэх хэв маягтай эдлэл юм. Өөрөөр хэлбэл, тахианы хэлбэрт буюу богцонд хийгээд аян замд хэрэглэхэд тохиромжтой хавтгай хэлбэрт шаазан үйлдэх болсноор шаазангийн хэлбэр болох аяга, таваг, бутан гэх төрөлд шинэ төрөл нэмэгдсэнд оршдог. Мөн Тангийн үеийн Сан цайгаас ялгарах нэг онцлог нь хийсэн шаазанд дээр дурдсан гурван өнгө давамгайлахаас гадна бусад Сан цай шиг үл ялиг цэнхэр өнгө ажиглагддаггүй байна. Мөн шаазангийн шаврын найрлагад шороо ихээр оролцсон байдаг. Хятаны хамгийн эртний Сан цай НТ 951-969 оны хавьцаа холбогдоно хэмээн он цагийг нь тогтоожээ. Монгол улсын нутагт дахь Хятан нарын дурсгалын малтлага судалгаанаас одоогоор хараахан илрээгүй байгаа ч Улаан хэрмийн балгаснаас түүврээр нэг ширхэг жижиг хагархай илэрсэн байдаг.

Он цагийг (IX-X) зууны Хятаны үед холбогдуулан үздэг. (А. Энхтөр)