Чандмань Хар үзүүрийн хадны зураг (Буянт сум, Ховд аймаг)

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Хад үзүүрийн хадны зураг, Ишгэн толгойн хадны зураг
Төрөл Хадны зургийн дурсгал
Түүхэн эрин үе Палеолитын үе
Салбар Археологи

Чандмань Хар үзүүрийн зураг

Хадны зургийн дурсгалт газар.

Ховд аймгийн Буянт сумын нутаг Ховд хотоос зүүн тийш 13 км-т Чандмань Хар үзүүр хэмээн нэрлэгдэх толгойн хаднаа дүрслэгдсэн.

1966 онд А.П.Окладниковоор удирдуулсан Монгол-Зөвлөлтийн хамтарсан  чулуун зэвсгийн судалгааны анги илрүүлэн олжээ.

Чандмань Хар үзүүрийн баруун талыг эзлэн тогтсон том толигор хаднаа олон тооны амьтдын зургийг хонхойлон цохиж цоолборлосны гадна түүний ар ба зүүн хажуугийн хаднаа цөөн зургийг цоолборложээ.

Эдгээр зурагт гол төлөв сүрэг амьтдыг тэгш толигор хаднаа дүрслэхдээ амьтны тэгийг хонхойлон цохиж гаргах, амьтны дүрийг бүх талбайгаар нь хонхойлон цохиж урлах, амьтны ерөнхий тэгийг гаргаад улмаар цээжин хэсгийг бүх талбайгаар нь хонхойлж их биений хэсэг хадыг  хөндөлгүй  орхих  гурван   барилыг  хэрэглэсэн   байна.

Чандмань Хар үзүүрийн хадны зургийн гол сэдэв бол ан амьтан бөгөөд үүнд адуу, үхэр, буга, аргаль, янгир голлох ба чоно, үнэг, могой зэрэг амьтдыг ч цөөвтөр дүрсэлсэн байна.

Амьтдыг тайван тогтуун байдалтай ихэд сүрлэгээр дүрсэлсний зэрэгцээ тэдгээр амьтдын эр эм хүйсийг тод томруун гаргахдаа басхүү сонирхолтой аргыг хэрэглэсэн байна. Жишээ нь: буга, үхэр, адууны эр хүйсийг танигдахаар дүрсэлж харин гүү зэрэг эх амьтны хүйс эрхтнийг бус харин унага төлтэй нь хамт дүрсэлсэн ажиглагдана. Харин эр амьтдыг хүйсний харалдаа дор дугуй хонхор гарган дүрсэлжээ.

Чандмань Хар үзүүрийн хадны зургийн сэдэв, сийлбэр дүрслэлийн арга барилаар төдийгүй зургийг хонхойлж сийлсэн хад он удаанаар нар салхинд идэгдэж улмаар байгалийн хаднаас бараг ялгагдахгүй болсноос үзэхэд ч энд амьтдын зургийг сийлснээс хойш хэдэн мянган жил өнгөрснийг илтгэн харуулж байна.

Судлаачид Чандмань Хар үзүүрийн хадны сийлмэл зургийн дотроос үхэр, адуу, хандгай зэрэг амьтны зургийг палеолитын буюу хуучин чулуун зэвсгийн үед холбогдуулан үздэг. (Я.Цэрэндагва)

Ашигласан ном зохиол

Дорж Д., Новгородова А.Э. Петроглифы Монголии. УБ., 1975, стр.  18-19, табл. VIII.

Цэвээндорж Д. Монголын эртний урлагийн түүх. УБ. 1999. т. 62. 

Окладников А.П. Петроглифы Монголии. Л., 1981. т. 62-65, табл. 122-132. 

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол