Хойд Цэнхэрийн агуй нь Ховд аймгийн Манхан сумын төвөөс зүүн урагш 25 кмт оршино.

Анх 1952 онд газарзүйч О.Намнандорж сурвалжлан олсон. 1966 онд МЗТСХЭ-ийн А.П.Окладников тэргүүтэй судлаачид уг агуйд хүрч судлан бүрэн хэмжээний баримтжуулалт хийжээ.  

Хойд Цэнхэрийн агуй нь цагаан саарал өнгийн шохойлог чулуунаас тогтсон уулын тэхий дунд байх ба агуйн дотор талын хонгилын өндөр нь 15 м юм. Агуйн 2,5 м орчим өндөр ханатай 2 м орчим гүн мөргөцийн тааз хананд олон янзын тэмдэг дүрс ан амьтдыг бие биен дээр нь давхардуулан зурсны дотор зогсож буй бугын эр хүйсийг цохон дүрсэлсэн зураг ихээхэн тод харагддаг. Түүнээс холхон зайд хэрж зогссон том эвэртэй одос бухын зураг бий. Тэмээн хяруул, бух, янгир, арслан заан зэрэг олон амьтдын дүрсийг агуйн мухрын зэрэгцээ нэг том буланд шавааралдуулан зуржээ. Энэ хэсэгт тэмээн хяруулын дээгүүр нэг эгнээ олон толбо гаргаж зурсан байдаг. Агуйн 8 м өргөн 10 м уртхонгилын хананд хоёр бөхтэй тэмээг нэгэн товгор дээр зогсч хоншоороо цааш харуулан их биеэрээ хажуу тийш харж байгаагаар дүрсэлжээ. Энэ зурагтай хананаас 2-2,5 метрийн өндөрт олон тооны дүрс тэмдэг мод зэргийн зураг бий.

Хойд Цэнхэрийн агуйн цайвар хананд ан амьтад, мод зэргийг дүрслэхдээ нэг хэсэг зургийг өтгөн улаан хүрэндүү, нөгөө хэсгийг арай цайвар ягаан туяатай улаан шаргал өнгийн зосоор зуржээ. Хойд Цэнхэрийн агуйн зурагт арслан заан, тэмээн хяруул, буга, зэрлэг үхэр зэргийн амьтдыг нэн бодитой зурахдаа тэдгээр амьтдын гадаад төрийг шуд хуулбарлаж эрхтэн бүрийг зурахыг хичээгээгүй нь мэдэгддэг. Харин тэдгээрийн бодит шинж чанарыг илтгэн харуулж чадах онцлог талыг тухайлбал үхрийн эвэр, тэмээний бөх, тэмээн хяруулын урт хүзүү, арслан зааны соёо хошуу зэргийг чадварлаг цохон дүрсэлж, зарим эрхтнийг орхиж түүний ерөнхий төрхийг уран сэтгэмжээр тодруулан баяжуулж, хэд хэдэн өнгийн зосон будаг хэрэглэн урлажээ. Дүрслэлийн бас нэг онцлог нь янгир, тэмээн хяруулын дүрс зургийг дагалдуулан гаргасан хуруугаар дарсан мэт толбууд бөгөөд энэ нь тэрхүү зурсан амьтнаа олон дахин давтан зурахын оронд сүрэг амьтдыг толбоор төлөөлүүлэн дүрсэлжээ.

Хойд Цэнхэрийн агуйн зургийн үндсэн хэсэг нь дээд палеолитийн үед холбогдох боловч хожуу үеийн цөөн зураг бас бий. Энэ агуйн зургийг Монгол, Оросын археологчид нягтлан шинжилж дээд палеолитын үед (20.000-15.000 жилийн өмнө) холбогдоно гэж тогтоожээ. (Я.Цэрэндагва)