Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Хүннү гүрэн, Модунь шаньюй, Дунху, Динлин, Юэчжи, Шаньюй, Энх ургийн гэрээ
Төрөл Түүхэн хүн
Түүхэн эрин үе Хүннүгийн үе
Он цаг НТӨ 126-114 он
Салбар Монголын эртний түүх

Ичисе шаньюй

НТӨ II зуунд Хүннү гүрнийг захирсан их хаан

    Ичисе шаньюй Гюньчэнь шаньюйн дүү. Модун шаньюйн ач хүү. Түүний хаанчлалын үед Хань улсын дайнч хаан У-ди Хүннүг хүнд ихээр довтолж байсан боловч Ичисе шаньюй улс орноо нэр төртэй хамгаалж авч үлджээ. Гюньчэнь шаньюйг нас барах үед тэрээр Зүүн лули ван байжээ. Хүннүгийн уламжлал ёсоор Зүүн сэцэн ван Юби хаан ширээнд суух ёстой байсан боловч Ичисе цэрэг хөдөлгөн Юбиг бутцохиж Хятад руу хөөн зайлуулжээ. Юби ван Хань улсын ордонд хэдэн сар суугаад нас барсан гэдэг. Ичисе шаньюйг хаан ширээнд суухаас хэдхэн жилийн өмнө НТӨ 133 онд Хань улс Хүннүгийн чухал эзэмшил нутаг болох Ордосыг булаан авсан байлаа. Үүнээс хойш хоёр орны хооронд олон арван жил дамжсан ужиг дайн тасраагүй үргэлжилсээр байжээ.

    Ичисе шаньюй хаан ширээнд суумагцаа одоогийн Шаньси мужийн хойд хэсэгт байх Дай газрын зүг хэд хэдэн амжилттай довтолгоон хийж шинэ эрч хүчтэй удирдагч Хүннүгийн төрийг авсныг мэдрүүлжээ. Дараа жил нь НТӨ 125 онд хүннүчүүд тус бүр нь гурван түмэн цэрэгтэй гурван замын их цэрэг гаргаж Хятадын олон мужийг довтолж их амжилт олжээ. НТӨ 124, 123 онуудад дайны байдал хоёр талд их хохиролтойгоор үргэлжилжээ. Энэ үед Чжао Синь гэх хүннү гаралтай Хань улсын жанжин эргэж Хүннү улсдаа бууж өгөөд Ичисе шаньюйн дэргэд олон жил сууж дотны зөвлөхөөр нь ажилласан түүхтэй. Чжао Синий зөвлөгөөнөөр Ичисе шаньюй орд өргөөгөө Говийн ар талд нүүлгэн суурьшиж Хятадын гэнэтийн довтолгооноос сэргийлж чаджээ.

    Ичисе шаньюйн үед болсон бас нэгэн том хохирол бол НТӨ 121 онд одоогийн Ганьсу орчмын нутгийг алдсан явдал юм. Ерөнхийдөө Ордос, Ганьсу ба Иньшань уулын бүс нутгаа алдсан нь Хүннүгийн хувьд их хохирол болсон гэж үздэг. Гэвч Хань улсын хэт давуу хүчнийг сөрөн зогсох, хүн хүчнээ хадгалж олон жилийн тэмцэлд тэсч үлдэхийн тулд тактикийн ухралт хийх нь зайлшгүй зөв байсныг хожмын түүхээс харж болно.

            Ичисе шаньюй НТӨ 126-114 онд хаанчилж байв.  (Ц.Төрбат)

Ашигласан ном зохиол


 Монгол улсын түүх. Тэргүүн боть. УБ., 2004.

Хүннүгийн толь бичиг. Эрхлэн нийтлүүлсэн Ц.Төрбат. УБ., 2011. 

 

 

 

 

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол