Эртний түрэгүүд талийгаачаа булшлан оршуулахын сацуу тэдний сүнсийг амаржуулах зорилгоор олноороо цугларан тахил тайлгын зан үйл гүйцэтгэх тусгай шүтээний газар буюу тахилгын онгоныг тусад нь өөр газарт байгуулдаг байжээ. Тахилгын байгууламжийг уг нас барсан хүний язгуур угсаа, нийгэмд эзлэх байр сууриас шалтгаалан том, бага янз бүрийн хэмжээтэй, бүтэц зохион байгуулалтын хувьд ч ялгамжтай үйлддэг байсан байна. Тахилгын эдгээр онгоныг хэмжээ болон бүтэц, зохион байгуулалтаас нь шалтгаалж жирийн ба язгууртны хэмээх хоёр үндсэн бүлэгт хуваан авч үздэг.
    Өндөр дээд сурвалжтаны тахилгын онгон Монгол орны төв нутаг Орхон, Туулын сав газраар төвлөрөн байрладаг хэдий ч хамгийн зүүн зах нь Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумын нутаг дахь Донгойн ширээн тахилын онгон хэмээн бүртгэгдээд байна.
    Язгууртны тахилгын ийм байгууламжийг том хэмжээтэйгээр, нарийн зохион байгуулалт, төлөвлөлтийн дагуу олон бүрдэл хэсэгтэйгээр цогцлоон байгуулдаг байжээ. Эдгээрийн онцлог нь тахилгын сүм байгуулж, шавар хэрэм, усан сувгаар хүрээлсэн, тахилга үйлдэхэд зориулсан хээтэй чулуун “хашлага” буюу тахилгын дөрвөлжин чулуу байна. Мөн сүмийг тойруулан хэрмийн доторхи бүх талбайг тоосгоор шалласан байхаас гадна эзэн ноён болон түүний хатны хөрөг дүрсийг чулуугаар урлан хийж сүмийн дотор байрлуулдаг. Шадар дагалт хүмүүсийн хөрөг дүрсийг мөн үйлдэж сүмийн өмнөх талбайд эрэмбэ дараалалтай байрлуулан хэрмийн орох хаалганы хоёр хатавчинд чулуун хонь буюу арслангийн хос дүрсийг тавина. Хэрмийн хаалганы дотор талд яст мэлхий хэлбэртэй буюу жирийн чулуун сууринд суулгасан бичигт хөшөөг байрлуулах бөгөөд байгууламжийн үүднээс дорно зүгт цувуулж тавьсан “балбал” чулууг босгодог зэрэг үндсэн шинжүүд бий. (Ч.Амартүвшин)