Манлай баатар Дамдинсүрэн

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Амгалан хан уулын хошуу
Хамаа бүхий үг Манлай баатар Дамдинсүрэн, Долсон
Төрөл Хошуу
Цаг үе  ХХ зууны эхэн
Засаг ноён Манлай ван Дамдинсүрэн, Долсон
Байгуулагдсан он 1916
Татан буугдсан он  1931
Харьяалал Сэцэн хан аймаг

Сэцэн хан аймгийн Манлай баатар вангийн хошуу

Богд хааны зарлигаар байгуулагдсан, баргуудаар бүрдсэн хошуу

    Хиагтын гэрээний дараа Монгол улсад үлдэж, Монголын төрд хүчин зүтгэхээ илэрхийлсэн Манлай баатар Дамдинсүрэн болон түүний харьяат ард, цэргүүдэд Богд хааны зарлигаар Хиагтын зүүн талын Зээрэнт, Моончиг, Ухаа-Овоо хэмээх гурван харуулын нутгийг олгож, бие даасан хошуу болгон Сэцэн хан аймагт хавсарган захируулжээ. Манлай баатар Дамдинсүрэн 1916 онд Нийслэл Хүрээнд байсан харьяат ард, цэргүүд болон Хөлөнбуйрт байсан гэр бүлээ дээр дурдсан нутагт нүүлгэн суурьшуулж, хошуугаа эмхлэн зохион байгуулж, 1917 оны тавдугаар сард Богд хаанд айлтган өөрийн засаг төрийн жүн вангийн хэргэмийг ахмад хөвгүүн Долсонд залгамжлуулан хошуугаа захируулав. 

    Тус хошууны нутаг нь урд талаараа бэйс Сансрайдорж, баруун талаараа бэйс Пунцагравдан, хойт талаараа Орос, зүүн талаараа ДИУ-ын Хөлөнбуйртай хиллэсэн Монголын зүүн хойт хязгаарын хошуу болно. Нутаг нь тал хээрийн бүсэд багтах олон тооны жижиг нуур цөөрөм бүхий байгалийн үзэсгэлэнт газар бөгөөд одоогийн Монгол-Дагуурын дархан цаазат газрын бүс энэ хошууны нутагт багтаж байв.

    Сэцэн хан аймагт хавсарган захируулсан Манлай вангийн хошуу нь 1918 онд 87 өрх, 340 хүн амтай байсан бол 1922 оны байдлаар 62 өрх, 578 хүн ам, 2392 толгой малтай байв. 1919 онд Хөлөнбуйраас Монгол улсад нүүдэллэн ирж дагаар орсон баргуудын нэг хэсгийг Богд хааны зарлигаар Манлай вангийн хошуунд нийлүүлснээс хүн амын тоо нь ийнхүү өсжээ. Тус хошууны хүн амын ихэнх нь баргууд бөгөөд 1922 оны хүн амын бүртгэлд орсон 63 өрхийн тэргүүлэгчдийн овог /хал/-ын байдлыг авч үзвэл, хүйцэлэг 20, үлиэд 15, шарайд 5, төмөрчин 9, хойтод 1, үжээд хал 3 байна. 

    Сэцэн хан аймгийн Манлай вангийн хошуу нь 1923 оноос Хан Хэнтий уулын аймгийн Амгалан хан уулын хошуу болсон бөгөөд 1931 оны орон нутгийн засаг захиргааны өөрчлөлтөөр Дорнод аймгийн Гурванзагал сум болжээ. (Г.Мягмарсамбуу)

Ашигласан ном зохиол

Мягмарсамбуу Г. Баргын эрх чөлөөний тэмцэл: Нүүдэл, суудал. “Соёмбо принтинг” ХХК. Уб.,2007.

Мягмарсамбуу Г. Монгол Улсын цэрэг, цэргийн жанжид (XX зууны эхэн) Дөтгөөр дэвтэр. Цэргийн жанжин Манлай баатар Жамсрангийн Дамдинсүрэн /1871-1921/. /Түүх, угсаатны зүйн судалгаа/. “Соёмбо принтинг” ХХК. Уб.,2012.  

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол