Вэй улсын түүх

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Умард Вэй, Зүүн /Дорнод/ Вэй
Хамаа бүхий үг Хорин дөрвөн төрийн түүх
Төрөл Түүхэн сурвалж
Цаг үе 386-535
Хэний хаанчлалын үед Тоба Гуй
Салбар Эртний түүх

Вэй улсын түүх

Тоба ба жужанчуудын түүхийн талаарх хятад сурвалж.

 

     Вэй улсын түүх (魏書386-535). Эртний хятадын хойд этгээдэд IV-VI зууны үед оршин тогтнож байсан Умард Вэй (北魏, Тоба Вэй (拓拔魏) мөн Юань Вэй (元魏) гэж нэрлэх нь ч бий) болон Зүүн Вэй (534-550) улсын дэвтэрлэсэн түүх. Эртний Хятадын хорин дөрвөн төрийн түүхэнд багтдаг.    Хойд Чи улсын хаан Вэнь Сюань дигийн зарлигаар ордоны түүх дэвтэрлэгч, түшмэл Вэй Шоу (魏收506-572) 550-554 онд эмхэтгэсэн. 130 хуйлмалаас бүрддэг. Үүнд: “Хаадын уг эх” (本纪) нь 20 хуйлмал, “Түүхэн хүмүүсийн намтарын ойллого” (列传) 92 хуйлмал, “Тойм тэмдэглэл” (志) 20 хуйлмал ажээ. “Хаадын уг эх”, “Түүхэн хүмүүсийн намтарын ойллого”, “Тойм тэмдэглэл” нь ихэд дэлгэрэнгүй учир тус бүрийг Дээд (上), доод (下), тэргүүн (上), удаах (中), төгсгөл (下) гэхчлэн ангилсан байдаг. Нийт 130 хуйлмал байдаг байна.  Энэ дэвтэрлэсэн түүхийг ижил дуудлагаар нь мөн “Бусармаг үйлийн дэвтэрлэсэн түүх” гэж нэрлэж байжээ. Учир нь Вэй Шоу нь хэт нэг талыг барьж сөрөг талыг түлхүү баримталж бичсэн гэсэн хурц шүүмжлэлд өртөсний учир Суй улсын хаан Вэнь ди (581-617)-ийн зарлигаар хоёр ч удаа засварласан байдаг. Залруулах ажлыг Вэй Дань гүйцэтгэсэн ба Умард Вэй улсын хууль ёсны үргэлжлэл нь Зүүн Вэй биш харин баруун Вэй гэсэн зорилго агуулсан ч ордон хүлээж аваагүй учир Ян Ди (605-617) хаан Вэй улсын түүхийн шинэ хувилбар эмхэтгэхийг зарлигдсан байна. Ордоны бичээч Ян Су тэргүүтэй бичээчид шинэ түүх дэвтэрлэх ажилд олон жил  зарцуулсан ч дуусгаж чадаагүй учир Вэй Шоугийн эмхэтгэсэн анхны хувилбар албан ёсоор ашиглах болсон байна. Х зууны сүүлээр Вэй Шоугийн дэвтэрлэсэн түүхийн 29 хуйлмал нь устаж үгүй болсон учир Суй (960-1279) бичгийн хүмүүс болох Лю Шу, Фан Зуюй нар нэмж оруулсан гэдэг. Улмаар хуйлмалыг шинээр дугаарласан учир нэгэн зуун арван дөрвөн хуйлмал болсон байна. Гэвч олон жижиг хэсгээс бүрддэг учир хэсэг бүрийг бие даасан хуйлмал гэж үзвэл “Хаадын уг эх” (本纪) нь 14 хуйлмал, “Түүхэн хүмүүсийн намтарын ойллого” (列传) 96 хуйлмал, “Тойм тэмдэглэл” (志) 20 хуйлмал тус тус болох ажээ. (Н.Ганбат)  

Ашигласан ном зохиол

Вэй-шу (История династии Северная Вэй). Пекин "Бо-на", 1958.

Ware J. R. Wei Shou on Buddhism // T'oung Pao, Second Series, 1933, Vol. 30, No. 1, pp. 100-181.

Материалы по экономической истории Китая в раннее средневековье. Пер. с кит. А. А. Бокщанина и Лин Кюнъи. М., 1980.


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол