Хятан улс (契丹國志, 907-1125)-ын түүх. Энэ 27 хуйлмал, 5 нэмэлт дэвтэрлэсэн түүхийг Сүн улсын бичээч, ордоны номын хөмрөг хариуцагч Е Лунли (叶隆礼, хоч нь Юй линь) 1180 онд эмхэтгэсэн. Е Лунлигийн эмхэтгэл нь хөрш харь улсын тухай бүрэн өгүүлсэн цорын ганц дэвтэрлэсэн түүх. Энэ эмхэтгэлд эртний хятадын түүх дэвтэрлэгчдийн хятанчуудын аж байдлын тухай дурдах Вэйшу, Бэйши, Суйшу, Синь Удай ши, Хун Хаогийн тэмдэглэл зэрэг олон эх сурвалж дахь салангид мэдээг нэгтгэсэн байдаг. Гэвч хятанчуудын түүхийг зөвхөн Хятадын түүхэнд холбогдох байдлаар буюу хятанчуудын зүгээс амжилттай явуулсан байдлан дагуулал зэргийг орхигдуулсан байдаг. Түүхэн хүмүүсийн намтар, хаадын уг эхийг он дарааллын дагуу эмхэтгэсэн байдаг ч хятан нарын улс байгуулахын өмнөх таван зуу гаруй жилийн түүх энэ дэвтэрлэсэн бичвэрт тусгагдаагүй ажээ.

     Энэ зохиолын эхний арван хоёр бүлэгт Хятан улсын хаадын намтар, үйл ажиллагааг өгүүлнэ. Таван нэмэлт хуйлмалд Хятан улсын түүхийг дэвтэрлэж дууссан тухай эзэн хаанд өргөн барьсан айлтгал, хятан нарын хэрхэн хүчирхэгжсэн болон есөн хаадын төр барих хугацааны түүхийг он дарааллын дагуу оруулсан байдаг. Мөн хаадын уг сүлжил, газрын зураг зэргийг багтаасан байдаг. Арван гуравдугаар хуйлмал нь “Хатдын намтарын ойллого”, арван дөрөвдүгээр хуйлмал нь “Хаадын шастир”, арван тавдугаар хуйлмалд “төрөл садан” тухай, арван зургаа дугаар хуйлмалд “Хаадын уг эх”, арван тавдугаар хуйлмалд “Түүхт хүмүүсийн үйл хэрэг”, хорьдугаар хуйлмалд Сүн улс хожуу Жин улсын элчин төлөөний түшмэдийн харилцсан захидал зэргийг “Он дарааллын хүснэгт”, “Чан юаний өчиг”, “Гуан наний өчиг”, “Хил хязгаарын өчил”, хорин нэгдүгээр хуйлмалд “Өмнөд, Умард улсад өргөсөн бэлэг”, “Харь улсаас барьсан бэлгийн товчоон” хэмээх хоёр зүйл, хорин хоёрдугаар хуйлмалд “Газар зүйн хүүрнэл”, хорин гуравдугаар хуйлмалд “Төрт ёс, зүй тогтолын тухай хүүрнэл”, хорин дөрөв, хорин тавдугаар хуйлмалд “Аян замын тэмдэглэл”, хорин зургаадугаар хуйлмалд “хаяа нийлэх эзэмшил нутгийн тухай мэдээ”, хорин долдугаар хуйлмалд хятан нарын зан заншлын талаар өгүүлэх “Ёс зүй, зан заншил” тус тус багтсан байдаг. (Н.Ганбат)