Тан улсын түүх

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хуучин Тангийн түүх
Хамаа бүхий үг Хорин дөрвөн төрийн түүх, Албан ёсны төрийн түүх
Төрөл Түүхэн сурвалж
Цаг үе 923-936
Хэний хаанчлалын үед Гао зу - Ли Кэюн
Салбар Эртний түүх

Тан улсын түүх


     Тан улс (唐書- н.т. 618-907)-ын түүхэн сурвалж. Энэ албан ёсны (正史) түүх нь хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Үүнд: “Хуучин Тангийн түүх”( 舊唐書), “Шинэ Тангийн түүх”( 新唐書) гэж. Хятадын эртний улсуудын “Хорин дөрвөн төрийн түүх”-нд албан ёсоор багтдаг. Энэ хоёр хэсэг нь нэг нь нөгөө нөхсөн цуврал дэвтэрлэсэн түүх болно.   
     “Хуучин Тангийн түүх”( 舊唐書)-ийг анх X зууны дунд үед хожуу Жин улсын эзэн хаан Гао цзу (高祖gao zu)-ийн зарлигаар ордоны түүх дэвтэрлэгчид Үндэсний түүхийн ерөнхий сайд Лью Сю (劉昫Liu Xu), хожим нь Жан Жаоюань (張昭遠Zhang Zhaoyuan)-ын удирдлага дор хийж гүйцэтгэсэн байдаг. Энэ бүтээл нь өнөө цагт устаж үгүй болсон эх сурвалж, намтар, эх сурвалжийн түүвэр эмхэтгэл зэргийг багтаасан байжээ. Тангийн түүх (Хуучин Тангийн түүх) нь 200 хуйлмалаас бүрдэнэ. Үүнд: “Хаадын уг эх” (本纪) нь 20 хуйлмал(卷), “Түүхэн тойм” (志) 30 хуйлмал,  “Түүхэн хүмүүсийн намтарын ойллого” (列传) 150 хуйлмал тус тус оржээ. “Тангийн түүх” буюу “Хуучин Тангийн түүх”-ийг 945 онд дуусгасан байдаг. “Тангийн түүх”  дэвтэрлэх ажлыг ордоны бичээч Уу Жинг (吳 兢) голлон гүйцэтгэсэн бол хожим нь Вэй Шу (韋 述) болон Лю Фан (柳芳) нар  дэлгэрүүлсэн байдаг. Хожим нь 65-аас 98 хуйлмал устаж алга болсон ба гагцхүү Тангийн эзэн хаан Уу Зун (武宗Wuzong 840-846) хүртэл түүх хамрагдсан байна. Иймээс хожим ордоны түүх дэвтэрлэгч Жя Вэй (賈 緯) алга болсон хэсгүүдийг эмхэтгэх оролдлого хийж цуглуулсан эх бичвэрээ 65 хуйлмалд "Тангийн нөхсөн судар"( 唐年補錄) гэсэн нэрээр оруулжээ.   
     Жин улсын удаахь хаан Гаозу (晉高祖936-942) нь Тан улсын анхны албан ёсны дэвтэрлэсэн түүхийг хэвлэх тухай зарлига гаргасан ба ордоны түүх дэвтэрлэгчид хянан засварлахдаа үндсэн эхэд өөрчлөлтүүд оруулаагүй ажээ. Иймд уг дэвтэрлэсэн түүхийг бичихэд баримталж байсан санаа хэвээр хадгалагдсан гэдэг. “Тан улсын түүх”-ийн төгсгөл хэсэгт бичигдсэн материалууд нь ямар ч өөрчлөлтгүйгээр анхны бичилтээр орсон нь зохиолыг улам чанартай болгож “Түүхэн хүмүүсийн намтарын ойллого” (列传) хуйлмалд хувь хүний намтар гэх мэт нарийвчилсан мэдээнүүд орсон байдаг ч зарим үед эх бичвэрийн ерөнхий хүрээнд бариулах үүднээс холбогдох мэдээг товч өгүүлсэн нь бий. (Н.Ганбат)

 

Ашигласан ном зохиол

Бичурин Н. Я. (Иакинф), Собрание сведений о народах, обитавших в Ср. Азии в древние времена. Т.2. М.-Л., 1950, с. 98-137.

Тан шу (Тан улсын түүх буюу Тан улсын хуучин түүх), 24 төрийн түүх, т. 12, Шанхай, 1958

Синь Тан шу (Тан улсын шинэ түүх), мөн тэнд, т. 13, Шанхай, 1958

Bünger, Karl, Quellen zur Rechtsgeschichte der T'ang-zeit, Nettetal (Steyler) 1996 (neue, erweiterteAusgabe).Twitchett, Dennis, Financial Administration Under the T'ang Dynasty, Cambridge [Eng.] (University Press)1963.

Frankel Hans, H., 'T'ang Literati. A Composite Biography', in: Wright, Arthur en Denis Twitchett (eds.),Confucian Personalities, Stanford (Stanford University Press) 1962, pp. 65-83.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол