Зэл чулуу буюу балбал гэдэг нь эртний Түрэгийн үед хэрэглэгдэж байсан үг хэллэг бөгөөд тухайн үеийн түрэг бичээс бүхий гэрэлт хөшөөнд “балбал” хэмээн гардаг тул шинжлэх ухааны ном зохиолд тэр хэвээр нь авч хэрэглэсэн байдаг. Энэ нь тахилын онгоны зүүн талд тусгайлан босгосон чулуун хөшөө бөгөөд тооны хувьд хамгийн багадаа 3 байх ба үүнээс дээш хэдэн арав, бүр хэдэн зуу хүртэл тоотойгоор зүүн урд зүгт цуварсан байдалтайгаар үргэлжилж төгсгөл нь зүүн хойш эргэж дуусдаг. Үүнийг монголчууд малын зэлтэй адилтган “зэл чулуу” гэж нэрлэдэг тул судалгааны ном зохиолд “балбал”, “зэл чулуу” гэж хоёр янзаар бичиж тэмдэглэсэн байдаг. 
     Зэл чулууг Түрэгийн үед нас барагсаддаа зориулж байгуулсан тахилын онгонд босгосон байдаг боловч үүнээс өмнө хүрэл зэвсгийн үеийн тахилгын хашлаганд зэл чулуу байх ба мөн түрүү төмөр зэвсгийн үед буюу тодруулбал Алтайн Нуруугаар амьдарч байсан пазырыкчуудын булшинд мөн ийм зэл чулуу босгосон байдаг. Гэхдээ тооны хувьд Түрэгийн үеийн тахилын онгонд байдаг шиг олон биш боловч 3-5 орчим тоотой босгосон байдаг.
     Эдгээр зэл чулууны учир утгыг судлаач нар янз бүрээр тайлбарладаг боловч түрэгийн үеийн дурсгалд ямагт зүүн урагш чиглээд төгсгөл нь зүүн хойш эргэж байгаа нь санамсаргүй тохиолдол бус гэдэг нь тодорхой юм. 
    Үүний учир утгын тайллыг түрэг судлаач, профессор Ц.Баттулга докторын зэрэг горилсон бүтээлдээ маш тодорхой тэмдэглэжээ. Тэрээр зэл чулууны гарсан зүг чиг зүүн урагш чиглэж буй нь хүн нас барахад хүний сүнс шувуу болон зүүн өмнө зүг гарч улмаар зүүн хойш эргэн оддог бололтой гэжээ. Мөн Монголын Нууц Товчоонд тэмдэглэсэн халин одох, нисэн одох зэрэг үг хэллэг, түрэгийн хаадын гэрэлт хөшөөний бичигт буй ижил утга бүхий “üçdi, üçӓ barm” гэх үг хэллэг зэргийг эш татаж нүүдэлчдийн сэтгэхүйн онцлог, ижил төстэй байдлыг харьцуулан тайлбарласан байдаг. Тиймээс зэл чулууны зүг чигийн учир утга нь нас барсан хүний сүнсийг зүүн урагш шувуу болон ниссээр зүүн хойш эргэн нөгөө ертөнцөд төөрч будилалгүй одоход тусалдаг чиглүүлэгч гэж үзсэн нь шинжлэх ухааны үндэстэй оновчтой санал юм.
     Зэл чулуу нь он цагийн хувьд Хүрлийн үеэс эхлээд Түрүү төмрийн үе, Хүннүгийн үе, Эртний Түрэгийн үе зэрэг урт удаан хугацааны туршид өвлөгдөн уламжлагдаж ирсэн тахил тайлгын дурсгалын салшгүй нэг хэсэг юм. (Н.Баярхүү)