МАН-ын Төв Хороо, Ардын Түр Засгийн Газрын 1921 оны 3 дугаар сарын 28-ны өдрийн хамтарсан хурлаар Хиагтын баруун талын харуулууд болон Түшээт хан аймгийн Ахай гүн, Сумъяа бэйс, Дайчин вангийн хошуу /одоогийн Сэлэнгэ, Булган аймгийн зааг нутгууд/-даар түйвээж байгаа цагаантан болон тэдэнтэй сүлбээлдсэн Мэнгэт нарыг даран сөнөөх үүрэгтэй Баруун замын байлдааны тусгай ангийг байгуулж, мөн ангийн цэргийн жанжинд Улаан цэргийн комиссар Иванов, дэд жанжинд Ялгуун баатар Сумъяа нарыг томилжээ. Ялгуун баатар Сумъяагийн удирдсан 70 орчим цэрэг мөн оны 4 дүгээр сарын 1-нд Хиагтаас мордож, улмаар Дух нарс, Хужирт, Хулдаа, Сахалтын даваа зэрэг газраар цагаантныг мөрдөн хөөж байлдав.

    МАН-ын Төв Хороо, Ардын Түр Засгийн Газар 1921 оны 4 дүгээр сарын 26-нд Сумъяаг дэд жанжны тушаалаас чөлөөлж, оронд нь Х.Чойбалсанг томилжээ. Дэд жанжин Х.Чойбалсангийн удирдсан цэрэг Зөвлөлтийн Улаан армийн жанжин Щетинкиний цэрэгтэй хүч хавсран 1921 оны зун Түшээт хан аймгийн Эрдэнэ ван Намсрайн хошууны нутаг Монгол Хавтгай харуулын Зүлэгтэй /одоогийн Булган аймгийн Тэшиг сумын нутагт буй/, Сайн ноён хан аймгийн Итгэмжит гүний хошуу /одоогийн Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сум/-ны Намнан уул, Гуртын тавилан, мөн аймгийн Мэргэн гүний хошуу /одоогийн Хөвсгөл аймгийн Рашаант сум/-ны Ацат тавилан, Түшээт хан аймгийн Ахай гүний хошууны Дух нарс /Одоогийн Булган аймгийн Сэлэнгэ сум/ зэрэг газраар цагаантны цэргийг мөрдөн хөөж байлджээ. Үүнийг түүхэнд “Баруун замын байлдаан” хэмээн нэрлэжээ.

    Баруун замын байлдааны тусгай анги бүтэн зуны турш дайсныг мөрдөн хөөж, 40-өөд удаагийн том жижиг байлдаанд оролцсон мэдээ байдаг. Эдгээрээс Ацатын тавилан, Дух нарс зэрэг газарт гурав дөрөв хоног үргэлжилсэн ширүүн байлдаан болж, цөөнгүй цэрэг амь насаа алдсаны дотор алдартай мэргэн бууч Бүлтэйн Чулуудай, Сүрэнгийн Содномдаш зэрэг олон хүн баатарлаг гавьяа байгуулан амь насаа алдсан бөгөөд зөвхөн Ацатын тавиланд болсон байлдааны үед 10 цэрэг амь үрэгджээ.  

    Дэд жанжин Х.Чойбалсан 1921 оны зуны дунд сарын сүүлчээр Дайчин вангийн хүрээ /одоогийн Булган аймгийн төв Булган хот/-нд ирж, Баруун замын цэргийн тусгай ангийн штабыг байгуулжээ. Энэхүү штаб байрлаж байсан байшинд одоо баруун замын байлдааны түүхийг харуулсан музей буй.

    Баруун замын байлдаан нь Монгол орныг харийн түрэмгийлэгчдээс чөлөөлөх зэвсэгт тэмцлийн түүхэнд томоохон байр суурь эзлэх бөгөөд энэ байлдааны ялалтын үр дүнд Монгол орны төв хэсэг цагаантнаас бүрэн чөлөөлөгджээ. (Г.Мягмарсамбуу)