Баян-Өлгий аймагт босгосон алаг сүлд. Эх сурвалж: (http://haruulaltai.blogspot.com/2015/02/blog-post.html)

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Сүлд
Бүс нутаг Төв Ази  
Сүлдийг тахиж байсан хугацаа XII зуунаас хойш 
Хаана тахиж байсан  Их Монгол Улс, Цахар, Ордос 
Холбогдох түүхэн хүн Чингис хаан, Лигдэн хаан 

Алаг сүлд

Монгол төрийн бэлгэдэл

    Алаг сүлдийг энхжин ба цэргийн аль ч үед тахиж шүтнэ. Сүлдийн хөхлийг хар, цагаан адууны дэлээр алаглуулан хийдэг учраас “Алаг сүлд” хэмээн нэрлэж, Цагаан, Хар сүлдийн дунд залдаг уламжлалтай байв. “Монголын нууц товчоо”-д тэмдэглэснээр дайн тулааны манлайд явдаг Уруд, Мангуд аймаг бараан Алаг тугтай байжээ. Чингис хаан Их Монгол Улсаа байгуулаад Алаг сүлдийг төрийн бэлгэдэл болгожээ. Алтан ургийн сүүлчийн хаан Лигдэний үед зүүн гурван түмний нэг Цахар түмэн Алаг сүлдийг тахих, сахин хамгаалах үүргийг гүйцэтгэж байв. Лигдэн хааныг 1634 онд нас барсны дараа цахарууд Алаг сүлдийг Ордосын Хангин хошуунд залан авчирч, хошуу тамгын газраас эрхлэн Алаг сүлдийн тахилгыг хийдэг болжээ.

    Алаг сүлдийн энгийн, дөрвөн цагийн, догшруулах хэмээх гурван зүйлийн тайлга байв. Өдөр бүр өглөө, үдэш сан тавьж, мөнх зул өргөхийг энгийн тайлга хэмээдэг бол дөрвөн улирлын тайлгыг жил бүрийн билгийн улирлын цагаан сарын шинийн 3, тавдугаар сарын 14, есдүгээр сарын 12, арван нэгдүгээр сарын шинийн 3-нд хошуу хотлоороо өргөн дэлгэр гүйцэтгэнэ. Алаг сүлдийг 13 жилд нэг удаа буюу барс жилд догшруулж тахих бөгөөд энэ үед сүлдний ишийг чулуун мэлхий сууринаас нь сугалан авч, дөрвөн хүн түшиж солгой хөлөөрөө тээж, ширээн дээр нүдэж, гөхлийг нь навсалзуулан хөдөлгөдөг байжээ. Догшруулах тахилгын төгсгөлд авд мордож, ангаараа сүлдэндээ тахил өргөдөг уламжлалтай байжээ.

    Алаг сүлдийг одоо ӨМӨЗО-ны Ордост тахиж байна. (Г.Мягмарсамбуу)

 

 

Ашигласан ном зохиол

[Ашигласан ном зохиол]

Дулам С. Чингис хааны төрийн бэлгэдэл. “Өнгөт хэвлэл” ХХК. Уб.,2006.

Монгол Улсын шинжлэх ухаан. Толь бичиг. 1. “Согоо нуур” ХХК. Уб.,2006.

Чингис хааны тайлга. Өв

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Гомбосүрэн Д. Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний байгуулалтын түүх 1921-1955. “Соёмбо принтинг” ХХК. Тэргүүн дэвтэр. Уб., 1998.
Монгол цэргийн түүхийн товчоон /1911 оноос 1990-ээд он/. Дэд дэвтэр. “Үнэт цаас”, “Алтан үсэг” компани Уб.,1996.