Булга

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Алба
Цаг үе Манж Чин улс
Хэний хаанчлалын үед Тэнгэрийн тэтгэсэн хаан (1736-1796)
Бүс нутаг Алтай, Соён, Тагна уулс, Хөвсгөл нуур

Үст алба

Урианхай монголчуудаас Манж Чин улсад залгуулж байсан алба

Манж Чин улс монголчуудын ахуй амьдрал, нутаг орон, эдийн засгийн арга хэлбэрийн онцлогт тулгуурлан улсын албыг тогтоодог байв. Чин улс Хаант Орос улстай 1727 онд хилийн хэлэлцээр байгуулах болон, Зүүнгарын улсыг эзэлж авсны дараа хил хязгаарын өндөр уул, тайгад нутаглах Урианхай нараас авах албыг ангийн үсээр авахаар тогтоосон байна. Алтай, Хөвсгөл нуурын Урианхай монголчуудын нутагт ан гөрөө элбэг бөгөөд ялангуяа тэдний анчин гөрөөчин уламжлал бүхий учир Урианхай нарыг ангийн үсний алба нийлүүлэх үүрэг хүлээлгэжээ. Манж Чин улс 1757 оноос Урианхай нарын дунд Хөвсгөл нуурын Урианхай, Тагна, Хэмчиг, Салчик, Тож Урианхай, Алтан нуурын Урианхай хэмээх 7 хошуу байгуулж, Ховдын амбанд захируулжээ. Урианхайн цэрэг эрсийн дотроос 676 эр нэг бүрийг жил тутам булганы арьс 2-ыг нийлүүлэх, хэрэв булганы арьс хүрэлцэхгүй бол оронд нь халиу, шилүүсний арьс 3 буюу үнэгний арьс 2, эсвэл хэрэмний арьс 40 ширхэгийг дүйцүүлэн төлөх журмыг тогтоожээ. Энэ нь Урианхайн монголчуудаас манж хаанд жил бүр 1352 булганы арьс нийлүүлэх үүрэгтэй байсан гэсэн үг юм. Хэрэв булга ховор бол шилүүсний арьс 4056, эсвэл үнэгний арьс 2704, эсвэл хэрэмний арьс 54080 ширхэгийг заавал нийлүүлэх ёстой байжээ. (Г.Одбаяр) 

Ашигласан ном зохиол

Насанбалжир Ц., Ар Монголоос Манж Чин улсад залгуулж байсан алба 1691-1911, Шинжлэх ухааны академийн хэвлэл, Улаанбаатар 1964.
Christopher P.Atwood., Encyclopedia of Mongolia and the Mongol empire, Facts on File, Inc, Indiana University, Bloomington

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол