Сайн ноёны засаг, төрийн жүн ван Цэмцэгжав 1775-1779 онд Улиастайн жанжны тушаалд байв.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хязгаар дахиныг тогтоогч зүүн этгээдийн туслагч жанжин
Хамаа бүхий үг Түшээт хан аймаг, Засагт хан аймаг, Сайн ноён аймаг, Сэцэн хан аймаг
Төрөл Цэргийн зохион байгуулалт
Цаг үе Манж Чин улс
Хэний хаанчлалын үед Найралт Төв хаан, Тэнгэрийн тэтгэсэн хаан

Улиастайн жанжин

Манж Чин улсын эрхшээл дорх Халх 4 аймгийн хэргийг ерөнхийлөн захирах цэрэг, захиргааны албан тушаал


Улиастай хот байгуулагдсан цагаасаа эхлэн монголын улс төр, эдийн засаг, соёлын амьдралын нэгэн томоохон төв болж байв. Улиастай хотын үүсэл Чин улсын Ар монголд нөлөөгөө бэхжүүлж, Зүүнгарын улстай байлдаж байсан түүхэн цаг үетэй шууд холбоотой. 1732 онд Чин улсын умарт замын их цэргийн захирагч Цогийг бадруулагч жанжин Фүрдан 20000 цэрэгтэйгээ Зүүнгарын цэрэгт ялагдав. Тиймээс халхыг хамгаалах нэрээр Алтайд давших бодлого шинэчлэгдэж хэд хэдэн өөрчлөлт хийгдсний нэг нь Улиастайд цэргийн бэхлэлт хот байгуулах явдал байв. Ингээд Зүүнгарын зүгээс Хангайн нурууг дамжиж Халхад цөмрөн ордог түүхэн замыг тосгуулан одоогийн Улиастай хотын баруун бие дэх Алдар толгой газарт цэрэг, ангиудыг шилжүүлэн суулгав. Цэргийн хороог шилжүүлсний гол шалтгаан нь баруун хойт Улаангом, Тэс, баруун өмнөт Тайшир, баруун талын Хүнгүй, Завхан голуудыг дайран өнгөрөх гурван чиглэлийн замын аль альнаар нэвтэрч болох Зүүнгарын цэргийг товчлон тосгуулж цэргийн хүчийг хуримтлуулах зорилготой байв. 1733 оны хавар жанжин Шибоо Алтар толгойн дэргэдэх Улиастайн газарт цэргийн хот байгуулах саналыг айлтгаж, мөн оны 4-7 сард 11350 цэрэг гаргаж Улиастайн цэргийн хотыг яаралтай барьжээ. Энэхүү цэргийн цайз байгуулагдахаас эхлэн Ар монгол дахь манж цэргийн хамгийн томоохон төв газар болж, тэнд эфү Цэрэн, засагт хан Гэлэг-Ямпил нар ихээхэн цэрэгтэй ирж суужээ. Манж – Зүүнгарын хэлэлцээр байгуулагдсаны дараа Улиастайд 1000 цэрэг сууж, түүнийг зүүн этгээдийн туслагч жанжин эфү Цэрэн захирч байжээ. 1750-аад оны эцэс, 1760-аад оны эхээр Улиастай хот Халх дахь Манжийн дарангуй цэргийн гол төв болж, тэнд Халх монголыг захирах манжийн төлөөний сайд сууж, хязгаар дахинд холбогдох чухал хэргийг шийтгэх, 4 аймгийн цэргийн бэлтгэлийн хэргийг захирах, өртөө харуулыг цагдах, оргодол, босуулуудыг байцаан барих зэрэг хэргийг товчлон захирах үүргийг гүйцэтгэж, гагцхүү Манжийн хаан ба Гадаад монголын төрийг засах явдлын яаманд захирагдах, халх дахь  манжийн цэргийн ба иргэний захиргааны дээд эрхийг төв болж байгаад 1911 оны үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын үр дүнд манж жанжин хөөгджээ. (Г.Одбаяр) 

Ашигласан ном зохиол

Санждорж М., Улиастай хотын байгуулагдсан нь, Монголын түүх судлалын шилдэг бүтээлүүд, IV, УБ., 2011

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол