Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Судар түүхийн хүрээлэн
Төрөл албан байгууллага
Цаг үе Юань улс
Хэний хаанчлалын үед Хубилай хаан-Тогоонтөмөр хаан
Салбар, чиглэл түүх
Үндэслэн байгуулагч Хубилай хаан
Бүс нутаг Монгол, БНХАУ
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1261
Татан буугдсан он цаг 1370-аад он

Бичгийн утгач-Улсын түүхийн хүрээлэн (翰林(兼)國史院)

Юань улсын үеийн эзэн хааны зарлигийн ноорог зохиох, эзэн хаанд зөвлөх, улсын түүхийг зохиох зэрэг ажлыг хариуцсан байгууллага.


“Хань (翰)” гэдэг нь өдөөр хийсэн бийр, “линь (林)” гэдэг нь “цуглах” гэсэн утгатай агаад эртний Хятадад бичгийн хүмүүсийн цугладаг газрыг Ханьлинь гэдэг байжээ. Ханьлиньюань (翰林院) буюу Бичгийн утгачийн хүрээлэн нь Хятадад анх Тан (唐) улсын үед байгуулагджээ.

Харин Монголын Дай Юань улсын Бичгийн утгачийн хүрээлэн нь 1261 онд байгуулагдсан агаад 1275 оноос эхлэн Бичгийн утгач-Улсын түүхийн хүрээлэн (翰林(兼)國史院, hanlin guoshiyuan) гэгдэх болжээ. Тус байгууллага нь эзэн хааны зарлиг, улсын бичгийн нооргийг зохиох, эзэн хаанд зөвлөх, улсын түүхийг зохиох зэрэг ажлыг хариуцдаг байжээ.

1275 онд тус хүрээлэнгээс Монгол Бичгийн утгачийн хүрээлэн (蒙古翰林院) салбарлан гарч эзэн хааны зарлигийн нооргийг монголоор зохиох, засварлах, хуулбарлах ажлыг хариуцах болжээ.

1283 онд Бичгийн утгач-Улсын түүхийн хүрээлэнг Мэргэдийн хүрээлэн (集賢院)-тэй нэгтгэсэн боловч, 1285 онд Мэргэдийн хүрээлэнг дахин байгуулжээ.

Түүнчлэн 1289-1314 он хүртэл Бичгийн утгач-Улсын түүхийн хүрээлэн араб бичиг заах ажлыг давхар хариуцаж байв.

Бичгийн утгач-Улсын түүхийн хүрээлэнгийн тэргүүнийг Бичгийн утгач бичгийн дэд сайд зарлигийг даасан (翰林學士承旨) гэдэг байсан агаад анх нэг орон тоотой байснаа хожим нь 6 орон тоотой болжээ. Үүнийг бас товчлон “ханьлинь чэнчжи (翰林承旨)”, “чэнжи (承旨)” гэж нэрлэдэг байжээ. (Ц.Цэрэндорж)

Ашигласан ном зохиол

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Лю Цзи, Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл (орчуулсан Цэрэндорж Ц.) – “Умар газар одсон хувийн тэмдэглэл, Умрыг төвшитгөсөн тэмдэглэл”, УБ., 2016

Ганболд Ж., Мөнхцэцэг Т.,  Наран Д., Пунсаг А., Монголын Юань улс, УБ., 2006

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Пунсаг А., Тэнгэрийн Их Юань улсын түүхэн тэмдэглэл, УБ., 2010

David M.Farquhar, The Government of China under Mongolian Rule: A Reference Guide. Münchener ostasiatische Studien 53, 1990

元史辭典, 主編, 邱樹森, 山东敎育出版社, 2002


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол