“Өвөр Монгол” гэсэн нэр томьёо чухам хэдийд бий болсон тухай тодорхой мэдээ үгүй. Сурвалж бичгийн мэдээнээс үзвэл энэ нэр томьёо нь нийт монголчууд 3 үндсэн хэсэгт хуваагдсан үе буюу XVI зууны эцэс XVII зууны эхэн үед холбогдох бололтой.

Ямартай ч монголчууд Их Говийн өвөр талд нутаглагчдаа өвөрлөгчид буюу Өвөр Монгол гэж нэрлэдэг байжээ. Манжийн эрхшээлд орсны дараахь үеийн албан баримт бичигт  “Өвөр Монгол” гэдэг нэр томьёо үзэгдэхгүй байгаагаас үзэхэд дээрх нэр томьёог энгийн ярианд хэрэглэдэг байсан бололтой. Харин үүнтэй төстэй “Ар 57 хошуу”, “Өвөр 49 хошуу” гэдэг нэр томьёо байжээ.

Манж нар Өвөр 49 хошууг “Дотоод засаг” гэдэг нэр томьёогоор илэрхийлдэг байснаа XIX зууны эхнээс “Дотоод засаг”-ийг “Дотоод Монгол” гэдэг нэр томьёогоор илэрхийлэх болов. Энэ үеэс эхлэн энэхүү “Дотоод Монгол” хэмээгч нь монголчуудын өөр зуураа хэрэглэдэг “Өвөр Монгол” гэдэг ойлголттой агуулгын хувьд бараг нийцэх болжээ. Тиймээс “Өвөр Монгол буюу Дотоод Монгол”, “Ар Монгол буюу Гадаад Монгол” хэмээн ямарваа нэгэн ялгаваргүйгээр хэрэглэх болсон бололтой.  

“Өвөр Монгол” гэдэг нэр томьёо энгийн ярианд төдийгүй, албан харилцаанд идэвхтэй хэрэглэгдэх болсон нь XX зууны эхэн үед холбогдоно гэж үздэг. 

1910-20-оод оны үеийн бичиг баримтад Өвөр Монгол (үүнийг бас хятад, орос зэрэг гадаад хэлнээс шууд орчуулан Дотоод Монгол гэсэн тохиолдол ч олон бий), Барга гэх мэтээр тусад нь бичсэнээс үзвэл тухайн үеийн Өвөр Монгол (Дотоод Монгол) гэдэг нь урьдын “Дотоод засаг (49 хошуу)”-ийн монголчуудыг л зааж байсан мэт санагдана.

Харин 1947 онд Өвөр Монголын өөртөө засах орон байгуулагдсанаар Өвөр Монгол хэмээх ойлголтод өөрчлөлт орж, урьдын “дотоод засаг 49 хошуу”-ны 43 хошуун дээр Алашаа, Эзнээ голын монголчуудаас гадна Цахар, Хөх хотын түмэд, Барга зэргийг шинээр багтаах болжээ. 

Одоо БНХАУ дахь монголчуудын дийлэнх олонхи нь Өвөр Монголын өөртөө засах оронд оршин сууж байна. (Ц.Цэрэндорж)