Хүрээний сайд ван Санжайдорж

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хүрээний сайд ван
Хамаа бүхий үг Чин улс, Тэнгэрийн тэтгэсэн хаан, Хүрээ
Төрөл Түүхэн хүн
Цаг үе 1735-1778
Хэний хаанчлалын үед Манж Чин улсын Тэнгэрийн тэтгэсэн хаан
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) Хүрээний сайд, Сайд ван эфү
Хүйс Эрэгтэй
Төрсөн он, сар, өдөр 1735
Нас барсан он, сар, өдөр 1778
Овог аймаг Халхын Түшээт хан аймаг, хиад яс боржигин овог
Төрсөн газар Халхын Түшээт хан аймгийн туслагч жанжин Данзандоржийн хошуу
Албан тушаал Хүрээнд сууж хэрэг шийтгэгч сайд, Түшээт хан аймгийн Зоригт вангийн хошууны засаг ноён
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) Өндөр өвөг нь Түшээт хан Гомбодоржийн хөвгүүн Шидишир бэйл. Өвөг эцэг нь Түшээт хан аймгийн анхны туслагч жанжин ван Данзандорж. Эцэг нь шизы Доржсэвтэн. Санжайдоржийн хөвгүүн нь Хүрээний сайд Юндэндорж, ач хөвгүүн нь Хүрээний сайд Доржравдан

Санжайдорж

Манж Чин улсын дунд үеийн Монголын улс төр, цэргийн зүтгэлтэн

Санжайдорж бол Түшээт хан Гомбодоржийн хөвгүүн Шидишир баатар ноёны хойчис бөгөөд XVIII зууны хоёрдугаар хагаст Манжийн хааны итгэлийг хамгийн их олсон, нөлөө бүхий ноёдын нэг байв. 1736 онд түүний эцэг нас бархад Манжийн хаан түүнийг гүнж эхийн хамт Бээжин хотод ирүүлж, өөрийн ордонд хүмүүжүүлэн өсгөжээ. 1753 онд түүнийг нас бие гүйцсэн хэмээн харъяат хошуунд нь илгээж хошуу ноён болгожээ. Тэр бээр хошууныхаа засаг ноёноор томилогдон Халхад ирсний дараа өвөг эцгийнхээ тушаал болох Халхын зүүн замын цэргийг захирах туслагч жанжины тушаалд томилогдов. Энэ нь Халхын Түшээт хан, Цэцэн хан аймгийн цэргийг захирах тушаал бөгөөд цэргийн эрх мэдлийг гартаа атгаснаар Халхын ноёдыг Зүүнгарын эсрэг цэрэг дайны хэрэгт дайчлах, хянах боломжийг Манж нарын шууд удирдлаганд болгож өгсөн байна. 1755 онд түүнийг Зүүнгарыг дайлах Умарт замын их жанжины хуубийн сайдаар томилжээ. 1756 онд Санжайдорж Чингүнжавын бослогын улмаас тасарсан өртөөг нөхөж, Халх дахь улс төрийн нөхцөл байдлыг Манжийн хаанд яаралтай мэдэгдэж, нарийн заавар авч ажиллаж байв. Чингүнжав болон Зүүнгарыг дарж авсны дараа буюу 1758 онд түүнийг Зарлигаар Халхын Жибзундамба хутагтын хүрээнд суулгаж, II Богд Жибзундамба хутагт нас барсны дараа түүний шавь нарыг захирах хэрэгт шанзодбад туслуулжээ. 1763 онд Санжайдорж хууль зөрчиж Оростой худалдаа хийсэн учир 1765 онд тушаалаас буулгаж 5 жил Бээжинд гэрийн хорионд суужээ. 1771 онд Түүнийг Хүрээнд сууж хэрэг шийтгэгч сайд буюу Халх дахь манжийн засаг захиргааны гол байгууллагыг удирдах сайдаар томилжээ. 1778 оны цагаан сард тэрээр нас барсан байна. (Г.Одбаяр)

Ашигласан ном зохиол

Зарлигаар тогтоосон Гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир II. Улаанбаатар, 2009.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол