Адил утгатай үг | Хүслэн хаан |
Хамаа бүхий үг | Юань улс, Хайсан хаан, Тогтөмөр хаан |
Төрөл | түүхэн хүн |
Цаг үе | Юань улс |
Салбар, чиглэл | түүх |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол гэх мэт) | Монгол цол нь Хутагт хаан, сүмийн цол нь Минцзун. |
Хүйс | эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | 1300 |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1329 |
Овог, аймаг | Хиад Боржигин |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) | Өвөг эцэг нь Дармабал, эцэг нь Хайсан хаан. Хатан нь Найман овогт Бабуша хатан, Харлуг овогт Майлайти хатан. Хүү нь Тогоонтөмөр, Ринченбал. |
Юань улсын хаан (1329).
Хошила бол Хайсан хааны том хүү бөгөөд угтаа Аюурбарвад хаан суухдаа өөрийнхөө дараа Хошилаг хаан суулгана гэж амлажээ. Гэвч энэ амлалт нь биелсэнгүй, Аюурбарвадын хүү Шидбал хаан суугаад, Хошила-г Чжоу ван өргөмжилж, Юньнань руу илгээсэн боловч, Хошила зугтан гарч Цагаадайн улсад очжээ.
1328 онд Есөнтөмөр хаан нас барсны дараа хаан ширээний төлөө тэмцэл өрнөв. Төв бичгийн мужийн баруун гарын чэнсян Даулат шах Есөнтөмөрийн хүү Аригиба-г, харин кипчак цэргийн захирагч Элтөмөр Хайсаны 2-р хөвгүүн Тогтөмөрийг тус тус хаан ширээнд суулгахыг оролджээ. Эцсийн дүнд Тогтөмөрийн тал дийлж, Тогтөмөр 1328 оны намар Дайду хотод хаан ширээнд суув. Тэрээр “Тяньли” гэдэг оны цол хэрэглэж эхлэв.
Гэвч Алтайн баруун талд байсан Хошила зүүн зүг хөдөлж, 1329 оны хавар Хошила Хархорум хавьцаа хаан ширээнд суув. Тогтөмөр ахдаа буулт хийж, өөрөө хуантайцзи болно гээд, 1329 оны зун Элтөмөр нараар өнөөгийн Монгол улсын нутгаас өмнө зүг чиглэн явж байсан Хошилад эзэн хааны хас тамгыг хүргүүлэв. Мөн оны намар Хошила Шандугийн ойролцоох Онгоцот гэдэг газарт хүрчээ. Тэр үед Тогтөмөр Хошила-д бараалхан найр хурим хийв. Гэвч үүнээс 4 хоногийн дараа Хошила гэнэт нас баржээ. Тогтөмөрийн талынханд хорлогдсон гэж үздэг. Тогтөмөр хаан сууринд суусан энэ хэрэг явдлыг “Тяньлигийн дотоодын самуун” гэж нэрлэдэг. (Ц.Цэрэндорж)
Юань улсын судар (хятад хэлээр)
Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992
Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003
Сүгияма Масааки, Монголын эзэнт гүрний мандал буурал, орчуулсан Цэрэндорж Ц., УБ., 2015
Ганболд Ж., Мөнхцэцэг Т., Наран Д., Пунсаг А., Монголын Юань улс, УБ., 2006
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он