Хөх нуурын монголчууд нь Хошууд, Цорос, Торгууд, Хойд, Халх зэрэг олон аймгийн хүмүүсээс бүрддэг. Гэвч хүн амын ихэнхийг нь ойрадууд бүрдүүлж байсан учир “Хөх нуурын Өөлд” гэж нэрлэх нь бий.

Хөх нуурын газар нь монголчуудтай эртнээс холбоотой. Эрт цагт тэнд монгол угсааны Тогоон (Тугухунь)-ы улс оршин тогтнож байв. XIII зууны эхээр Өгэдэй хааны хүү Годангийн эзэмшилд багтах болжээ. Хожим нь Түмэдийн Алтан хан 1557 онд, Ордосын Бошогт жонон 1596 онд Хөх нуурыг эрхэндээ оруулж байв.

1630-аад оны сүүлчээр Хошуудын Гүүш хан Төрбайх хүн амынхаа ихэнхийг дагуулан Хөх нуурт очиж нутагласнаар “Хөх нуурын Өөлд”-ийн үндэс тавигджээ. Тэдгээр Хошуудын дунд Торгууд аймгийн Буйху өрлөгийн хүү Бууран ахлах, Манхай, Буйху өрлөгийн дүү Онгуй нарын албат багтаж байсан бололтой. Мөн Хойдын Зоригт хошуучийн угсааныхны захирсан хойдууд Хөх нуурт нутаглажээ.

1670-аад оны эхээр Ойрадын Галдан эцэг нэгтэй ах Сэцэнийг хороосонд түүний дүү Зодов баатар, Бандари, Зоригт хошууч нар харьяат албатаа авч Алтайгаас Хөх нуурт зайлан суужээ.

Түүнчлэн XVII зууны сүүлчээр болсон дайн самууны үед Халхын Урианхай отгийн зарим ноёд албатаа дагуулан Хөх нуурт суужээ. Хожим тэдний зарим нь нутагтаа буцсан боловч, зарим нь Хөх нуурт үлджээ.

1698 онд Манжийн Энх амгалан хаан Хөх нуурын ноёд, тайж нарт Манжийн хэргэм зэрэг олгосон боловч, манж маягаар хошуу сум байгуулсангүй. Харин Манжийг эсэргүүцсэн Лувсанданзангийн бослого дарагдсаны дараа манж нар 1725 онд Хөх нуурт Хошуудын 21, Торгуудын 4, Цоросын 2, Хойдын 1, нийт 28 хошуу байгуулж, Сининд суух сайдад захируулжээ. Мөн Цагаан номын ханы 1 хошууг байгуулсан боловч засаг ноёдын чуулганд оруулаагүй ажээ. Хожим 1738 онд Халхын 1 хошууг нэмж байгуулснаар Хөх нуурын монголчууд 29 засаг хошуутай болов.

Хөх нуурын Хошуудын 20 хошууны ноёд, тайж нар нь Гүүш ханы 10 хөвгүүний, харин 1 хошууны ноён нь Гүүш ханы дүү Сэрэн Хатан баатарын угсааныхан юм.

Цоросын 2 хошууны ноёд, тайж нар нь Цоросын Баатар хунтайжийн хүү Бандари, Зоригт хошууч нарын; Торгуудын 2 хошууных нь Буйху өрлөгийн хүү Манхайн хойчис, 2 хошууных нь Буйху өрлөгийн дүү Онгуйн үр хойчис ажээ.

Харин Халхын 1 хошууны ноёд, тайж нар нь Гэрсэнзийн отгон хүү Саму Буймагийн ач Доржравдан Илдэнгийн; Хойдын 1 хошууны ноёд, тайж нар нь Хойдын Зоригт хошуучийн үр хойчис ажээ.

Хөх нуурын монголчууд одоо БНХАУ-ын Цинхай (Хөх нуур) мужид оршин суусаар байна. (Ц.Цэрэндорж)