Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Монгол журган, Их журган, Монгол засгийг эрхлэгч яам, Монгол яам
Хамаа бүхий үг Гадаад Монгол
Төрөл албан байгууллага
Цаг үе Чин улс
Салбар, чиглэл түүх
Үндэслэн байгуулагч Дээд эрдэмт хаан
Бүс нутаг Монгол, БНХАУ
Үүсч байгуулагдсан он цаг 1636
Татан буугдсан он цаг 1911

Гадаад Монголын төрийг засах явдлын яам

Манж Чин улсын үеийн Монголын асуудлыг эрхэлсэн төв захиргааны байгууллага.


Манж нар 1636 онд Өмнөд Монголыг эзлэн авсны дараа монгол аймгуудыг захирахын тулд Монгол засгийг эрхлэгч яам (Монгол яам) гэгчийг байгуулжээ. 1638 онд Монгол яамыг Гадаад Монголын төрийг засах явдлын яам болгон өргөтгөн өөрчилжээ. 1659 онд Ёслолын явдлын яаманд харьяалуулсан боловч 1661 онд дахин бие даалгасан. Энэ үеэс Гадаад Монголын төрийг засах явдлын яамыг Манжийн төрийн бусад 6 яамтай адил байр суурьтай болгожээ. Тус яаманд Зүтгэлийг тэмдэглэх, Зочныг зочлох, Холдахиныг номхотгох, Ял шүүх гэсэн 4 хэлтэс байгуулав.

Тус яамны тэргүүнийг эрхин сайд (хятадаар 尙書. Бас Даасан сайд ч гэж орчуулдаг.), түүний удаахь албан тушаалтныг жигүүрийн сайд (хятадаар 侍郞) хэмээн нэрлэдэг байжээ.

Шинэ газар орныг байлдан дагуулахтай холбогдон, тус яамны бүтэц бүрэлдэхүүнд олонтаа өөрчлөлт орж байсан агаад яваандаа Монгол төдийгүй, Түвэд, Синьцзянгийн Хотонг захирах хэргийг хариуцах болжээ. 1764 оноос Засаг дансыг ариутгах хэлтэс, Ёслон мөргөөр ирэх ариутгах хэлтэс, Харьяат аймгийг даасан ариутгах хэлтэс, Холдахиныг номхотгох ариутгах хэлтэс, Хол дахиныг тохинуулах ариутгах хэлтэс, Ял шүүх хэлтэс гэсэн 6 хэлтэстэй болгон өргөтгөжээ.

Гадаад Монголын төрийг засах явдлын яам нь Бээжин хотод төвлөн, Монголын аймаг хошуудын гол албан тушаалтныг томилох, ноёд, тайж нарын хэргэм зэргийг залгамжлуулах, Монголтой хамаа бүхий хууль цааз батлах, Монголд байсан хятад худалдаачдын асуудал зэрэг ажлыг хариуцдаг байв. Тус яам томоохон хэргийг дээш айлтгаж, харин багавтар хэргийг бие даан шийдвэрлэдэг байжээ.

Түүнчлэн тус яам өөрийн харьяаны газар оронд амбан сайд томилон, тухайн газар орны засаг захиргаа, цэрэг дайн, хэргэм зэрэг, цалин фүнлүү, алба татвар, өртөө улаа, худалдаа, зарга шүүх зэрэг ажлыг хариуцуулдаг байжээ. (Ц.Цэрэндорж)

Ашигласан ном зохиол

Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Монгол бичгээс кирилл бичигт буулгаж, тайлбар хийсэн Цэрэндорж Ц., Эрдэнэболд Л., Баржав Д., Ганбат Н., УБ., 2007, 2009

Өөлдийн ноёдын уг эх, Монгол бичгээс хөрвүүлж, тайлбар, галиг, үгийн хэлхээ хийсэн Цэрэндорж Ц., УБ., 2010

Гадаад Монголын төрийг засах явдлын яамны хууль зүйлийн бичиг - Монголын төр, эрх зүйн түүх (дээж бичиг), эмхэтгэсэн Баярсайхан Б., Батбаяр Б., УБ., 2008

Монгол улсын түүх, УБ., 2003

Гонгор Д., Халх товчоон, УБ., 1970


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол