Монголын түүхийн тайлбар толь

А Б В Г Д Е Ё Ж З И К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Ц Ч Ш Э Ю Я

Мандуул хаан

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг	Тогтобух, Агбаржин
Төрөл	түүхэн хүн
Цаг үе	Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс
Салбар, чиглэл	түүх
Хүйс	эр
Төрсөн он, сар, өдөр	1426
Нас барсан он, сар, өдөр	1479(?)
Овог, аймаг	Хиад Боржигин
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт)	Өвөг эцэг нь Харгуцаг дүүрэн хунтайж, эцэг нь Ажай тайж. Ах нь Тогтобух, Агбаржин. Хатан нь Юнгэн, Мандухай.

Мандуул хаан

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын их хаан (1475-1479).

Мандуул нь Ажай тайжийн 3-р хөвгүүн бөгөөд 1475 онд Уйгудын Бэгэрсэн, Юншээбүгийн Исман (Исмаил) зэрэг хүмүүсийн дэмжлэгтэйгээр хаан ширээнд суужээ. Гэвч Бэгэрсэн тайш болж, үнэн хэрэгтээ төрийн эрхийг атгах болов. Мандуул хаан болсныхоо дараа Махагүргис хааны өсийг авахаар Түмэдийн Доголон тайжийг довтлон хороогоод, Түмэдийг эрхэндээ оруулжээ. Мөн Молон хааны өсийг авахын тулд Муулихайн эсрэг тулалдсанд Муулихай ван алагдаж, Мандуулын байдал бэхэжжээ.

Мандуул өөрийн ах Агбаржингийн ач Баянмөнхөд жонон цол олгож, Баруун түмнийг захируулжээ. Гэвч Мандуул хаан хутган үймүүлэгчдийн үгэнд орж Баянмөнхийг довтолсон бөгөөд ийм самууны улмаас Монголын улс төрийн байдал тогтворгүй болов. Төрийн эрх мэдэл Бэгэрсэний гараас Исманы гарт шилжиж, улмаар Мандуул 1479 онд Исманд хороогдсон гэж үздэг. Мандуулыг Баянмөнх жононгийн хүү Батмөнх залгамжлан хаан суужээ. (Ц.Цэрэндорж)