Хамба хутагтын шавь (Сайн ноён аймаг)
Хамба хутагт Жамбалдорж. Эх сурвалж: (Л.Лхагважав. Хамба Номун хан Жамбалдорж. УБ., 2006)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Хамбын шавь |
| Хамаа бүхий үг | Сайн ноён аймаг |
| Төрөл | Зохион байгуулалт |
| Цаг үе | XVIII-ХХ зуун |
| Хэний хаанчлалын үед | Манжийн эрхшээлийн үеийн Монгол, VIII Богд Жэбзүндамба хутагт |
| Үндэслэн байгуулагч | Анхдугаар Хамба хутагт |
| Угсаа | Монгол |
| Бүс нутаг | Халхын Сайн ноён аймаг, Цэцэрлэг мандал аймаг |
| Үүсч байгуулагдсан он цаг | 1807 он |
| Татан буугдсан он цаг | 1925 он |
| Анхдугаар дүрийн хутагт | Номч цорж Агваангончиг 1757, 1758 оны заагт Сайн ноён аймгийн Далай чойнхор хошууны тайж Данзан гэрт төрсөн. Өөрийн хувийн хөрөнгөөр Тэгшбуянт хэмээх газар Буянбаясгалант сүмийг байгуулсан. |
| Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Сайн ноён хан аймгийн Хамба хутагтын шавь |
| 1923 оноос хойш (1923-1931) | Цэцэрлэг мандалын аймгийн Шажинбатсэвжидгацал уулын хошуу |
| 1918 оны хүн амын тоо | Өрх 249, эрчүүд хөвгүүд 722 (үүнээс лам 207, шавь харчуул 315, бусад сул ард 200), эмс охид 484, бүгд хүн ам 1206 |
| Одоогийн | Завхан аймгийн Идэр сум |
| Шавь дотор байсан сүм хийд | 1766 онд Буянтбаясгалант сүм байгуулсан, 1870 онд сүм, хурлыг Тану хэмээх газар шилжүүлэн байгуулсан. |
| Шавь захирсан сүүлчийн хутагт | Хамба хутагт Дарамсэд Богд Жэбзүндамба хутагтын хаанд өргөмжлөхөд идэвхтэй оролцсон. |
Хамба хутагтын шавь (Сайн ноён аймаг)
Халхын Сайн ноён аймгийн тамгатай хутагтын шавь
Хамба хутагт Агваангончигт 1807 онд Чин улсын хаан Сайшаалт Ерөөлт шавь захирах тамга шагнажээ. Түүний эзэмшил нутгийг Сайн ноён аймгийн Далай чойнхор вангийн хошуу нутгаас таслан байгуулж, Цэцэрлэгийн чуулганд харьяалуулсан байна. Хамба хутагт Агваангончигт зориулан хувийн хөрөнгөөр сүм байгуулж зарлигаар “Тэгш буянт” хэмээх нэр шагнагджээ. ХIХ зууны сүүлээр Хамба хутагтын хүрээг Жаргалант хэмээх газраас нүүлгэн Чандмань Өлзийт хэмээх газар суурьшуулжээ. Тус хүрээнд Дүйнхор, Шүтээн, Гүдэн, Цогчин, Чойр, Авга, Нүннэ, Жүд, Мамба хэмээх есөн дугантай байжээ. 1925 онд засаг захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлтөөр Хамба хутагтын шавийн захиргааг татан буулгаж Шажинбатсэвжидгацал уулын хошуунд нэгтгэж, Цэцэрлэг мандалын аймагт харьяалагдаж байв. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр Хамба хутагт эзэмшилд байсан нутаг нь шинээр байгуулагдсан Завхан аймгийн Идэр цэцэрлэгийн сумын нутагт оржээ. Одоо Завхан аймгийн Идэр сумын зарим хэсэг юм. (Ч.Батдорж)
Ашигласан ном зохиол
Ц.Сономдагва. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. МХАҮ Танхимын хэвлэх үйлдвэр. Улаанбаатар, 1998.
Б.Лааган. Халхын тамга бүхий хутагтуудын товчис. УБ., 2004
Д.Дашбадрах. Монголын хутагтууд. УБ., 2004
Монгол улсын шастир. Дэд дэвтэр Монгол бичгээс хөрвүүлж, тайлбар зүүлт хийсэн А.Очир, Харнууд З.Лонжид, Ц.Төрбат. Соёмбо принтинг. УБ., 2006
Л.Лхагважав. Хамба Номун хан Жамбалдорж. УБ., 2006
Б.Лааган. Халхын тамга бүхий хутагтуудын товчис. УБ., 2004
Д.Дашбадрах. Монголын хутагтууд. УБ., 2004
Монгол улсын шастир. Дэд дэвтэр Монгол бичгээс хөрвүүлж, тайлбар зүүлт хийсэн А.Очир, Харнууд З.Лонжид, Ц.Төрбат. Соёмбо принтинг. УБ., 2006
Л.Лхагважав. Хамба Номун хан Жамбалдорж. УБ., 2006
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он