Адил утгатай үг | Махаму |
Хамаа бүхий үг | Тогоон, Эсэн, Ойрад |
Төрөл | түүхэн хүн |
Цаг үе | Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс |
Хэний хаанчлалын үед | Буняшир, Дэлбэг |
Салбар, чиглэл | түүх |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол гэх мэт) | Шуньнин ван (順寧王) |
Хүйс | эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | тодорхойгүй |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1417 |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) | Хүү нь Тогоон тайш, ач нь Эсэн тайш. Хатан нь Элбэг хааны охин Самур гүнж. |
Нанхиад сурвалжид тэмдэглэснээр XV зууны эхээр ойрадууд Махаму, Тайпин, Батболд гэсэн ноёдоор толгойлуулсан 3 хэсэгт хуваагдаж байсан агаад тэднээс хамгийн хүчирхэг нь Махаму байжээ. Энд гарч буй Махаму, монгол сурвалжид гардаг Батула чинсан хоёрыг нэг хүн гэж үздэг.
Хятадын Мин улс 1409 онд Ойрадын Махаму, Тайпин, Батболд нарын 3 хүнийг ван болгоход Махаму “Шуньнин ван”-гаар өргөмжлөгджээ. Мин улс бас Зүүн Монголын Аругтай тайшийг ван болгож, Монгол, Ойрад хоёрыг зөрчилдүүлэхийг санаархжээ.
Энэ үед Монголын их хаан Буняшир, түүний тайш Аругтай нар Мин улсыг эсэргүүцэн тэмцжээ. Батула 1412 онд Буняширийг Бэшбалык руу явах замд нь хорлож алаад, Юан улсын хааны тамгыг булаан авч Хархорум хотыг эзэлжээ. Улмаар Мин улстай холбоолон Аругтайг довтлов. Улмаар Батула 1412 онд Дэлбэгийг Монголын их хаан өргөмжилж, өөрөө түүний тайш болжээ.
Гэвч ойрадууд хүчирхэгжих болсонд тэднээс эмээн болгоомжилсон Мин улсын Юнлэ хаан 1414 онд өөрийн биеэр тэднийг дайлжээ. Батула Туул голын орчимд Мин улсын цэргийг угтан тулалдсан боловч, ялагдан дутаав. Гэвч 1416 онд Батула Аругтай тайшийн довтолгоонд өртөж, ялагдан дутаагаад, удалгүй үхжээ. Монгол сурвалжид түүнийг хөхөгчин хонин жил (1415 он) Үгэчи хашиха хороосон гэж тэмдэглэсэн байдаг. (Ц.Цэрэндорж)
Саган сэцэн, Эрдэнийн товч, УБ., 1961
Шара туджи. Монгольская летопись XVII в., М., 1957
동북아역사재단 편, 明史 外國傳 譯註, 2012 (солонгос хэлээр)
Монгол улсын түүх, гутгаар боть, УБ., 2003
Очир А., Монголын ойрадуудын түүхийн товч, УБ., 1992
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он