Егүзэр хутагт Галсандаш

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сэцэн хан аймаг
Хамаа бүхий үг Шашин
Цаг үе XIX зуун
Хэний хаанчлалын үед Тэнгэр тэтгэсэн
Сүмийн онцлог Егүзэр хутагтын дүрээр нийт 4 дүр тодрон тус сүмийг захирч байв.
Байгуулагдсан он 1780
Үйл ажиллагаа нь зогссон 1930-аад оны эх
Хаана байсан Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сум
Сүмийг байгуулсан хүн Егүзэр хутагтын хоёрдугаар үеийн хувилгаан Лувсанбалдан

Егүзэр хутагтын хийд

Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын нутагт байсан хийд

    Сэцэн хан аймгийн Эрдэнэ далай вангийн хошуу одоогийн Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын Номын Дов хэмээх газар оршино. Анх 1780 онд үүсгэн байгуулагджээ. Егүзэр хутагтын хоёрдугаар үеийн хувилгаан Лувсанбалдан засаг Сономдэндэвийн хошуунд Тэнгэр тэтгэсний 45-р онд сүм байгуулан Өнө Өглөгт хэмээх нэр олгов, Лам нарт жафу буюу тэмдэгт бичиг тус тус олгуулсан байна. 1826 онд тусгай сүм байгуулан Гүсэвдэчин хурал хуруулаад, 1845 онд сүм нэмэн байгуулжээ. 1851 онд 5 аймаг байгуулан тус бүр нэг нэг сүмийг байгуулсан байна. 1851 онд Ламрин дацанг, 1853 онд Мамба дацанг, 1870 онд Дүйнхор дацанг, 1893 онд жүд дацанг тус тус байгуулжээ. Харин Егүзэр хутагтын нийт шавийн тоо 1868 онд 1077 хүрсэн тул шавь захирах хутагтын манж, монгол үсэг бүхий тамга олгогджээ. Үүнээс хойш Халхын 13 тамгатай хутагтын нэг болсон түүхтэй.

    Егүзэр хутагтын хийд нь зүүн монголын томоохонд ордог байв. Тус хийдэд модон барын ном хэвлэл, цамын бүжиг, Майдар эргэх зэрэг шашны зан үйл ажиллагааг хийдэг байв. Егүзэр хутагтын дүрээр нийт 4 дүр тодрон тус сүмийг захирч байв. Егүзэр хутагтын хийд хятадын хар цэргийн үймээнээр нэлээд сүйдсэн боловч дахин сэргээсэн юм. Гэвч 1930-оны эхээр энэ хийдийг нурааж Егүзэр хутагтыг цаазаар авчээ. 1990 оноос дахин сэргээж, хурал номоо үргэлжлүүлж байна. (С.Чулуун, Н.Маралмаа)

Ашигласан ном зохиол

Б.Өлзийсүрэн. Халхын Сэцэн хан аймгийн хураангуй түүх. Өндөрхаан. 1993
Монгол улсын шаштир. II боть.УБ. 1997
МУТТА. ФА-11. Д-1. ХН-374. 

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монголын хүрээ хийдийн түүх, (эмхтгэсэн Ч.Банзрагч, Б.Сайнхүү). Соёмбо принтинг. УБ., 2004
Монголын сүм хийдийн түүхэн товчоон. Адмон принтинг. УБ., 2009
Өвөр монголын түүх ба соёл. Өвөр монголын хэвлэлийн хороо. Хөх хот., 2000
Өвөр монголын эрт эдүгэ. Өвөр монголын хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо. Хөх хот., 1989