Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг цзинь ван
Төрөл албан тушаал
Цаг үе Юань улс, Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс
Салбар, чиглэл түүх
Үндэслэн байгуулагч Хубилай хаан
Бүс нутаг Монгол

Жонон

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын үед их хааныг төлөөлөн Монголын баруун 3 түмнийг захирч байсан албан тушаалтан буюу цол.

Жонон нь угтаа Дай Юань улсын үед их хааныг төлөөлөн уугуул Монгол нутгийг захирдаг байсан хан хөвгүүний цол болох “цзинь ван (晉王)” хэмээх албан тушаалаас гаралтай гэж үздэг. 1292 онд Хубилай хааны ач Гамала-г анх цзинь ван өргөмжлөөд Чингис хааны “дөрвөн их орд ба жич цэрэг морь, монгол улсын газрыг бүгдийг захируулжээ”. Хожим нь энэхүү “цзинь ван” цол сунжирч, “жинон (жонон)” болсон ажээ. 

Монголын эзэнт гүрний дараахь үед жонон цолыг сэргээн хэрэглэсэн бөгөөд Тайсун хаан өөрийн дүү Агбаржинг 1438 онд жононгоор томилжээ. 

Ерөнхийдөө энэхүү албан тушаалд их хааны дүү юм уу хөвгүүн томилогдож, хааныг төлөөлөн [Зүүн] Монголын баруун 3 түмнийг захирдаг байв. Гэвч XVI зууны сүүлчээс эхлэн “жонон” цолтой хүмүүс олширч, “хан” цолтны дараа орох эрхэм цол болжээ. Өвөр монголчууд Манжийн эрхшээлд орсны дараахан хэсэг зуур жонон цолыг хэрэглэсэн боловч, удалгүй тус цолыг халжээ. Халхад ч бас 1691 оноос жонон цолыг халсан ажээ.

Түүнээс гадна Ордос дахь Чингис хааны тахилгын газрын үйл ажиллагааг эрхлэн захирдаг албан тушаалтныг жонон хэмээн нэрлэдэг байсан нь угтаа Баруун гурван түмний жонон Чингис хааныг тахилга тайлгыг хариуцан эрхэлж байсны улбаа гэж үздэг. (Ц.Цэрэндорж)

 

Ашигласан ном зохиол

Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Монгол бичгээс кирилл бичигт буулгаж, тайлбар хийсэн Цэрэндорж Ц., Эрдэнэболд Л., Баржав Д., Ганбат Н., УБ., 2007, 2009

Саган сэцэн, Эрдэнийн товч, УБ., 1961

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Гэрэлбадрах Ж., “Дөчин, Дөрвөн хоёрын” Монгол улсын язгууртны цол зэрэг, УБ., 2010

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, гутгаар боть, УБ., 2003

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол