Монгол хэлний их тайлбар толь

А Б В Г Д Е Ё Ж З И К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Ц Ч Ш Э Ю Я

ТЭЛЭХ I

1. Арьс шир, эсгий зэргийг чийглэн норгож сунгах, татах, тэнийлгэн дэлгэх: арьс тэлэх (арьс сунган дэлгэрэнгүй...

2. Хүн, амьтны мөчийг тэнийлгэх - Тэгээд хөндий хүйтэн гэрийн хананд хоёр гарыг минь ар тийш тэлэн хүлж хориод, хаалгыг хааж үүдэнд манаа дэлгэрэнгүй...тавив. Л.Түдэв. Хувьсгал танаа өчье;

3. Гол мөрний ус их болж эргээсээ халих: гол тэлэх (гол халих, голын усны хэмжээ ихсэх), ус тэлэх (ус ихсэх);

4. Өвчин, яр шарх зэргийн их болох: өвчин тэлэх (өвчин газар авах), шарх тэлэх (шарх нь газар авах), яр дэлгэрэнгүй...тэлэх (яр газар авах);

5. Дэлгэх, нээх: зэл тэлэх (зэл сунгаж татах) - Тэртээ говийг тэмээгээрээ дүүргэж, тэлж татсан зэлийг ботгоороо дүүргэж төдөлгүй дэлгэрэнгүй...түм хүргэх болтугай. Халх ардын тууль., хаалга тэлэх (хаалга дэлгэх) - Зарим том хаалганууд нь тэлж онгойв. Л.Содов. Хаврын нар;

6. [шилжсэн] Өргөжих, хөгжих, өсөж томрох: ухаан тэлэх (ухаан нэмэх) - Эцэг эхийн гал голомт гэдэг ухаан тэлж, нүдээ нээсэн хойно дэлгэрэнгүй... Б.Догмид. Цэнхэрлэн харагдана., хот хаяа тэлэх (хот улам өргөжих) - Хэдэн километрийн тэртээх зуслангууд хүртэл тэлэн хөгжсөн нийслэл хотдоо дураараа зорчин явна. Ж.Дамдин. Миний монгол., өргөжих тэлэх [хоршоо] (өсөн нэмэгдэх, улам хөгжих), *чээж тэлэх (ханхалзах, онгирох, бардамнах) - Тэдний нэг нь Улиастайн худалдаачидтай урьд цагт сүлбэлдэж, ашиг хонжоо ихтэйгээр арилжаа наймаа гүйлгэн баян бардмаараа гайхуулан чээж тэлж явсан Хулгар Гэндэн гэгч байв. Д.Цэвэгмид. Соёлын зул бадраасан нь.

арьс тэлэх	арьс сунган татах
эсгий тэлэх	эсгийг дэлгэж татах
тэлж тавих	сунган татаж тавих
тэлж хатаах	сунган татаж хатаах
гол тэлэх	гол халих, голын усны хэмжээ ихсэх
ус тэлэх	ус ихсэх
өвчин тэлэх	өвчин газар авах
шарх тэлэх	шарх нь газар авах
яр тэлэх	яр газар авах
зэл тэлэх	зэл сунгаж татах
хаалга тэлэх	хаалга дэлгэх
ухаан тэлэх	ухаан нэмэх
хот хаяа тэлэх	хот улам өргөжих
өргөжих тэлэх	өсөн нэмэгдэх, улам хөгжих
цээж тэлэх	ханхалзах, онгирох, бардамнах