1. Юм цохих хагалахад хэрэглэх төмрөөр хийсэн ир, мөртэй зэвсэг: алман сүх (хэлтгий саран хэлбэртэй, дэлгэрэнгүй...
дугуй иртэй сүх), балт сүх (тал иртэй саран хэлбэртэй сүх) - Ямар ч урт бүдүүн модыг балт сүхээр тасар цавчдаг байжээ. С.Дашдэндэв. Үүрийн цолмон., жижиг сүх (овор багатай сүх), тал сүх (нэг талаас нь ирлэсэн сүх) - Цаана нь улаан зэв болчихсон хэдэн том илд, огт үзээгүй хэдэн тал сүх суран оосортой, зарим нь ишгүй ажээ. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., том сүх (овор ихтэй сүх) - Түлээний тэндээс том хар сүх авч шууд очоод дөнгийг нь эвдэж эхэллээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., хангинуур сүх (нимгэн хавтгай, хурц иртэй сүх) - Арандал орон доороос цухуйж буй хангинуур сүхээ хараад улам ч гонсойж харамсахын эрхэнд шүдээ зуув. Б.Нямаа. Арандалынхан., түлээний сүх (түлээ хагалахад хэрэглэх ир муутай сүх), сүхний ааг (сүхний ирийн уг), сүхний бариул (сүхний ишээс барих хэсэг), сүхний ир (сүхний юм цавчих хэсэг) - Сүхний торгон ир тэхий дундаасаа хумсны толион чинээн газар эмтрэн унажээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., сүхний иш (сүхний бариул) - Үнэндээ, хөрөөний бариулаас барих битгий хэл сүхний иш би тоотойхон атгасан билээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., сүх ирлэх (сүхний цавчих хэсгийг иртэй болгох), сүхээр цавчих (сүхний иртэй этгээдээр хүчтэй орхиж юмыг хагалах, таслах), сүх бялуу [хоршоо] (төмөр, мод зэргээр хийсэн цавчих, цохих багаж зэвсэг), хөрөө сүх [хоршоо] (юмыг тайрах болон цавчих хэрэгсэл) - Модны хог зомгол түүдэг цагт, сүх хөрөөний дуу чагнаж баримжаагаа олдог сон. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., *буруу ишилсэн сүх шиг (зөрүүд, адайр зантай), *сүхэндээ байна уу, шиндээ байна уу (хэн нь буруутай вэ гэсэн санаа), сүхээр хад цохивол сөрөөд биед ирдэг, үгээр хүн зүхвэл буцаад биед ирнэ [зүйр цэцэн үг] (хүнийг хорлохоор оролдвол өөрт нь ч бас ирдэг гэсэн санаа), сүх далайтал үхэр амар, сүүж автал чөмөг амар [зүйр цэцэн үг] (хэрэг явдлыг болох хүртэл тайван амгалан байх гэсэн санаа), үгэнд үхэхээр сүхэнд үх [зүйр цэцэн үг] (үг дааж сур гэсэн санаа);алман сүх | хэлтгий саран хэлбэртэй, дугуй иртэй сүх |
балт сүх | тал иртэй саран хэлбэртэй сүх |
жижиг сүх | овор багатай сүх |
тал сүх | нэг талаас нь ирлэсэн сүх |
том сүх | овор ихтэй сүх |
хангинуур сүх | нимгэн хавтгай, хурц иртэй сүх |
түлээний сүх | түлээ хагалахад хэрэглэх ир муутай сүх |
сүхний ааг | сүхний ирийн уг |
сүхний бариул | сүхний ишээс барих хэсэг |
сүхний ир | сүхний юм цавчих хэсэг |
сүхний иш | сүхний бариул |
сүх ирлэх | сүхний цавчих хэсгийг иртэй болгох |
сүхээр цавчих | сүхний иртэй этгээдээр хүчтэй орхиж юмыг хагалах, таслах |
сүх бялуу | төмөр, мод зэргээр хийсэн цавчих, цохих багаж зэвсэг |
хөрөө сүх | юмыг тайрах болон цавчих хэрэгсэл |
буруу ишилсэн сүх шиг | зөрүүд, адайр зантай |
сүхэндээ байна уу шиндээ байна уу | хэн нь буруутай вэ гэсэн санаа |
сүхээр хад цохивол сөрөөд биед ирдэг үгээр хүн зүхвэл буцаад биед ирнэ | хүнийг хорлохоор оролдвол өөрт нь ч бас ирдэг гэсэн санаа |
сүх далайтал үхэр амар сүүж автал чөмөг амар | хэрэг явдлыг болох хүртэл тайван амгалан байх гэсэн санаа |
үгэнд үхэхээр сүхэнд үх | үг дааж сур гэсэн санаа |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он