САРНИХ
1. Цугларч төвлөрөхгүй салж бутрах: гэрэл сарних (гэрэл зүг зүгт цацрах), бутрах дэлгэрэнгүй...
сарних [хоршоо] (тархах, замхрах);
2. Тархаж одох - Ганц ч сум гарздалгүй амь золбин зугтаж, хүчээр цугларуулсан цэргүүд нь зүг зүгтээ сарнин одов. Б.Нямаа. Арандалынхан., адуу мал сарних (адуу мал тарж бутрах) - Адуу сарниж алдагдмагц хайж олохгүй бол сарнисан адууны явалт шуурхай байдаг. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., салах сарних [хоршоо] (а. Нэгдэж нийлсэн олон хүн, амьтны тарах - Ийм болохоор эд маань салж сарниад явчхалгүй, бөөнөөрөө байж байгаад аравдугаар ангиа төгсөцгөөе! гэж бодсон тал бий шүү. С.Лочин нар. Галтай залуу нас; б. Гэр бүл салах - Хар овоохой ч хамаагүй бариад салж сарнисан эхнэр хүүхдээ авчраад утаа уугиулж суумаар санагдав. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос), сарнин явах (тархан явж одох);
3. Үрэгдэж алга болох, замхрах - Шөнийн зүүд нар гараад ирүүт сарниж үгүй болох юм аа. З.Дорж. Эрдэнэ засгийн дэлгэрэнгүй...унага., утаа сарних (утаа замхрах) - Айлуудын тооноор шингэн хөх утаа үүлгүй тэнгэрт зам татуулан сарниж ажилчид уурхай руугаа яаран явцгаав. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., тоос сарних (тоос замхран алга болох), мал хөрөнгө сарних (мал хөрөнгө үрэгдэх) - Ерөө орчим нутаглаж байсан айлуудын хамаг мал хөрөнгө нь сарнисан байв. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд;
4. [шилжсэн] Санаа бодол тогтворгүй болох: сэтгэл сарних (сэтгэл санаа тогтворгүй болох) - Сэтгэл сарнивал ажил сарнина гэж мэд дэлгэрэнгүй...хөө гэлээ. Д.Маам. Тэмээний дууль., бодол сарних (а. Бодол замхрах; б. Санаа бодол үймрэх) - Содномцэрэнгийн бодол сарниж, жолооч руу үл ойлгох нүдээр харлаа. Ч.Чимид. Хавар намар.
гэрэл сарних |
гэрэл зүг зүгт цацрах |
бутрах сарних |
тархах, замхрах |
адуу мал сарних |
адуу мал тарж бутрах |
салах сарних |
а. Нэгдэж нийлсэн олон хүн, амьтны тарах Ийм болохоор эд маань салж сарниад явчхалгүй, бөөнөөрөө байж байгаад аравдугаар ангиа төгсөцгөөе гэж бодсон тал бий шүү. С.Лочин нар. Галтай залуу нас; б. Гэр бүл салах Хар овоохой ч хамаагүй бариад салж сарнисан эхнэр хүүхдээ авчраад утаа уугиулж суумаар санагдав. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос сарнин явах тархан явж одох |
утаа сарних |
утаа замхрах |
тоос сарних |
тоос замхран алга болох |
мал хөрөнгө сарних |
мал хөрөнгө үрэгдэх |
сэтгэл сарних |
сэтгэл санаа тогтворгүй болох |
бодол сарних |
а. Бодол замхрах; б. Санаа бодол үймрэх |
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он