БӨГС

1. Хүн, амьтны бэлхүүснээс дооших хэсэг: бөгсөн бие (бэлхүүснээс дооших хэсэг) - Үүд нээгдэн, нэг дэлгэрэнгүй... Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., малын бөгс харах (мал төллөх болсон эсэхийг шинжих) - Гурван жил гэдэг маань хэдэн малын бөгс хараад өнгөрөв. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., бөгс бөөр [хоршоо] (бэлхүүснээс дооших хэсэг) - Ялангуяа бөгс бөөрний хэрүүл шиг шившгийн муухай юм байхгүй шүү. А.Дашням. Хүрэндэлтийн хүүхэн., *бөгс нь загатнах (а. Хүүхэд алиархах, үл болохыг үйлдэх зэргээс бөгсөө чимхүүлэх буюу алгадуулахыг егөөддөг хэллэг; б. Өөрөөсөө эрх мэдэл, хүч чадлаар илүү хүнийг элдвээр оролдох, шоглох), *бөгсийг нь ухах (мууг нь үзэх гэх), *бөгсөн дээр нь жин тавих (а. Ажил хэргийг өнгөрсөн хойно ийм тийм гэж ярьж гай түвэг удах, араас нь гэм хор хийх; б. Ар хударгаар гай тарих - Хэрэг явдал сарниж, энд тэнд нууц юмнууд үлдээд хожим бидний бөгсөн дээр жин тавьж болзошгүй юм. Ж.Дамдиндорж. Суварганы нууц), *бөгс долоох (зусардах, зулгуйдах, хэтэрхий бялдуучлах гэсэн санаа) - Тэр хүн угаас шударга шулуун, хүний бөгс долоох зусардах хүн биш. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., *бөгс өндийх (хэсэгхэн эзгүй байх, түр амсхийн завсарлах), *бөгс өндөлзөх (сэтгэл яарч, тайван сууж чадахгүй байх гэсэн санаа) - Долоодой Мядагийг мэнд сайн сууж байгаа гэхийг сонсож, эдүгээ хүүхэнтэйгээ уулзсанаар үл барам, Мядагтай бас уулзах болно гэж санаж, бөгс өндөлзөх болов. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., *бөгс хүндтэй (удаан хөдөлгөөнтэй), *бөгс эргэх зайгүй (маш давчуу, зай муутай гэсэн санаа), *бөгсөө хавчих (айж эмээх, хэрээ мэдэж дуугүй байх), *бөгсөө чирэх (хөдөлж ядах), бөөрөө бөгсөндөө, цэрээ чээжиндээ (аливаа зүйл байх ёстой байрандаа байх хэрэгтэй гэсэн санаа), бөгс бөөрөөрөө нийлэх (эр эмийн муу явдлаараа адилхан байх гэсэн санаа);


2. [шилжсэн] Машин механизмын ар хойд тал, доод талд, ар биед байрласан хөтлөх араа бүхий хэсэг: машины бөгс эвдрэх (тэрэгний хойд дэлгэрэнгүй...
3. [шилжсэн] Юмны адаг сүүл, эцэс, төгсгөл: бөгс мөнгө (а. Сарын сүүлийн хагасын цалин; б. Урьдчилгааг авснаас үлдсэн мөнгө), уургын дэлгэрэнгүй... (уургын төгсгөлийн бүдүүвтэр хэсэг) - Түүнийг Банзрагч уургын бөгс, хулсан ташуураар жанчихад өмөөрөхгүй болжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол;

4. [шилжсэн] Ар хударга: *бөгс ороох (ар хударгаар орох) - Эдгээр нуугдсан дөчин хүн бол Согоо булгийн зүүнээр монгол цэргийн дэлгэрэнгүй... Г.Пүрэв нар. Д.Сүхбаатарын үйл амьдралтай холбогдох баримтат материалын эмхэтгэл;
5. [шилжсэн] Цувааны адаг сүүлд нь, эцэст нь: бөгсөнд нь хөдлөх (сүүлд нь хөдлөх) - Уг нь би чамайг бүрмөсөн хориогүй, улсын дэлгэрэнгүй... Д.Пүрэвдорж. Талын туяа.

бөгсөн бие бэлхүүснээс дооших хэсэг
малын бөгс харах мал төллөх болсон эсэхийг шинжих
бөгс бөөр бэлхүүснээс дооших хэсэг
бөгс нь загатнах а. Хүүхэд алиархах, үл болохыг үйлдэх зэргээс бөгсөө чимхүүлэх буюу алгадуулахыг егөөддөг хэллэг; б. Өөрөөсөө эрх мэдэл, хүч чадлаар илүү хүнийг элдвээр оролдох, шоглох
бөгсийг нь ухах мууг нь үзэх гэх
бөгсөн дээр нь жин тавих а. Ажил хэргийг өнгөрсөн хойно ийм тийм гэж ярьж гай түвэг удах, араас нь гэм хор хийх; б. Ар хударгаар гай тарих - Хэрэг явдал сарниж, энд тэнд нууц юмнууд үлдээд хожим бидний бөгсөн дээр жин тавьж болзошгүй юм. Ж.Дамдиндорж. Суварганы нууц
бөгс долоох зусардах, зулгуйдах, хэтэрхий бялдуучлах гэсэн санаа
бөгс өндийх хэсэгхэн эзгүй байх, түр амсхийн завсарлах
бөгс өндөлзөх сэтгэл яарч, тайван сууж чадахгүй байх гэсэн санаа
бөгс хүндтэй удаан хөдөлгөөнтэй
бөгс эргэх зайгүй маш давчуу, зай муутай гэсэн санаа
бөгсөө хавчих айж эмээх, хэрээ мэдэж дуугүй байх
бөгсөө чирэх хөдөлж ядах
бөөрөө бөгсөндөө, цэрээ цээжиндээ

аливаа зүйл байх ёстой байрандаа байх хэрэгтэй гэсэн санаа

бөгс бөөрөөрөө нийлэх эр эмийн муу явдлаараа адилхан байх гэсэн санаа
машины бөгс эвдрэх тэрэгний хойд тэнхлэг эвдрэх
бөгс мөнгө а. Сарын сүүлийн хагасын цалин; б. Урьдчилгааг авснаас үлдсэн мөнгө
уургын бөгс уургын төгсгөлийн бүдүүвтэр хэсэг
бөгс ороох ар хударгаар орох
бөгсөнд нь хөдлөх сүүлд нь хөдлөх