ХҮРЭН I

Улаан хар хольцож нэлээд бараавтар болсон өнгө, зүсэм - Ердөө л хамгийн өндөр нь гуч орчим сантиметрийн хүрэн дэлгэрэнгүй... Ж.Дамдин. Миний монгол., хүрэн алаг (хүрэн дээр цагаан алагласан өнгө, зүсэм) - Тэр хүрэн алаг, улаагч, тарлан бяруу бүгдийг би эх барьж авсан юм. Б.Сосорбарам. Очсын хүрээлэн., хүрэн бор (а. Улаан хар холилдсоноос хар нь дийлсэн өнгө, зүсэм - Хүрэн бор толботой тахиан дэгдээхийнүүдтэй хутгалдан явна. Д.Маам. Тэмээний дууль; б. Хүний борлосон царайны өнгө - Ширвээ хар сахал, хүрэн бор царай, сэргэлэн хурц нүдтэй нэгэн залуу лам дэлбэгэр үнэгэн лоовууз дарж өмсжээ. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал), хүрэн зос (газраас гарах улаан хүрэн өнгөтэй шороон будаг), хүрэн зээрд (а. Зээрдээс арай хүрэвтэр зүсэм - Саран тамгатай хүрэн зээрд морь унажээ. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү; б. Хүний царайд цус хөөрсөн байдалтай өнгө), хүрэн морь (хүрэн зүсмийн морь) - Эзнээсээ салсан эцэнхий хүрэн морь жолоо цулбуураа чирсээр давхиж одов. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., хүрэн нүүрс (ялзмагт нүүрсний бага зэрэглэлтэй, хүрэн, бараан, хүрэн өнгөтэй нүүрс), хүрэн тарлан (нуруугаараа цагаантай хүрэн зүсэм), хүрэн улаан (харавтар улаан өнгө, зүсэм), хүрэн улаан ат (харавтар улаан зүсмийн ат) - Хүрэн улаан атыг нь хөтлөн дэрсэн дотор очоод үүргэвчээ урд бөхөнд нь углаад баруунаа орших толгод зүглэн тэшүүлжээ. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү., хүрэн улаан торго (харавтар улаан өнгийн торго), хүрэн торгод (захчин ардын бий-биелгээ), хүрэн тэрмэн дээл (хүрэн өнгийн тэрмээр хийсэн дээл) - Магсаржав, отго жинс, хүрэмгүй энгийн хүрэн тэрмэн дээлтэй шар дурдан бүс ороосон эсгий тоорцогтой байв. С.Удвал. Их хувь заяа., хүрэн хар (харавтар хүрэн өнгө, зүсэм) - Тэр модноос нэг мойл чимхэн авахад бяцарч нөжирсөн цус шиг хүрэн хар шүүс хурууг нь даган урсаж ирлээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хүрэн хөрс (хээрийн бүсийн үндсэн хэв шинжийн хөрс), хүрэн царай (хүрэн бор өнгийн царай) - Айрагт нялхарч тос дааварласан хүрэн царайдаа, сэтгэл ханамжтай хүний урин зөөлөн инээмсэглэл гэрэлтүүлнэ. Б.Догмид. Цэнхэрлэн харагдана., хүрэн эрээн (хүрэн дээр бусад өнгө холилдсон өнгө, зүсэм) - Муу охиныхоо барааг хараад буцвал боллоо гэж ирсэн эх нь охиныхоо цонхийж цайсан эцэнхий бие, энд тэнд нь хүрэн эрээн болсон сорвийг үзээд хэлэв. С.Удвал. Та бид уулзана., *хүрэн бөөртэй (хүнийрхүү, элгэмсэг биш) - Ээ горьгүй шүү. Алтан Василий хэчнээн олигтой эр ч гэсэн хүний хүн хүрэн бөөртэй шүү. Болгоомжилно байгаа гэцгээв. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., хүрэн зээрд болохдоо хүрэл чулуун зүрхтэй, ууснаа гарсан хойно уушгин чинээ зүрхтэй [зүйр цэцэн үг] (архи уухаараа зориг зүрх ордог гэсэн санаа), хүрэн баавгай [амьтан] (бие том, хүрэн зүстэй, модонд авирч, усанд умбаж чаддаг нэгэн зүйл баавгай) - Гашуун утааг нь залгилж, хөвчийн хүрэн баавгайн арьсан дээр хажуулдан хэвтэхдээ ганц бах нь ханадаг гэлцэнэ. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., хүрэн булга [амьтан] (булга), хүрэн бургас [ургамал] (бор бургас), хүрэн бүргэд [амьтан] (халзан бүргэд), хүрэн замаг [ургамал] (хүрэн өнгөтэй, далайн ёроолд ургадаг, хавтгай замгийн нэгэн зүйл: иод, цавуулаг эд элбэгтэй), хүрэн мөөг [ургамал] (иш нарийн бөгөөд хүрэн шүхэртэй, нэг зүйл хүнсний мөөг), хүрэн солонго [амьтан] (хүрнэ), хүрэн хуруувчин цэцэг [ургамал] (уртавтар зууван үрчгэр навчтай, хүрэн, цагаан цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал: навч нь эмд орно, зүрхэнд сайн гэдэг), хүрэн хэргэлз [амьтан] (бөмбөгөр хүрэвтэр биетэй, дөрвөн мөч болоод сүүл богино нэг зүйл хулгана).

хүрэн алаг хүрэн дээр цагаан алагласан өнгө, зүсэм
хүрэн бор а. Улаан хар холилдсоноос хар нь дийлсэн өнгө, зүсэм; б. Хүний борлосон царайны өнгө
хүрэн зос газраас гарах улаан хүрэн өнгөтэй шороон будаг
хүрэн зээрд а. Зээрдээс арай хүрэвтэр зүсэм; б. Хүний царайд цус хөөрсөн байдалтай өнгө
хүрэн морь хүрэн зүсмийн морь
хүрэн нүүрс ялзмагт нүүрсний бага зэрэглэлтэй, хүрэн, бараан, хүрэн өнгөтэй нүүрс
хүрэн тарлан нуруугаараа цагаантай хүрэн зүсэм
хүрэн улаан харавтар улаан өнгө, зүсэм
хүрэн улаан ат харавтар улаан зүсмийн ат
хүрэн улаан торго харавтар улаан өнгийн торго
хүрэн торгод захчин ардын бий-биелгээ
хүрэн тэрмэн дээл хүрэн өнгийн тэрмээр хийсэн дээл
хүрэн хар харавтар хүрэн өнгө, зүсэм
хүрэн хөрс хээрийн бүсийн үндсэн хэв шинжийн хөрс
хүрэн царай хүрэн бор өнгийн царай
хүрэн эрээн хүрэн дээр бусад өнгө холилдсон өнгө, зүсэм
хүрэн бөөртэй хүнийрхүү, элгэмсэг биш
хүрэн зээрд болохдоо хүрэл чулуун зүрхтэй ууснаа гарсан хойно уушгин чинээ зүрхтэй архи уухаараа зориг зүрх ордог гэсэн санаа
хүрэн баавгай

бие том, хүрэн зүстэй, модонд авирч, усанд умбаж чаддаг нэгэн зүйл баавгай

 

хүрэн булга булга
хүрэн бургас бор бургас
хүрэн бүргэд халзан бүргэд
хүрэн замаг хүрэн өнгөтэй, далайн ёроолд ургадаг, хавтгай замгийн нэгэн зүйл иод, цавуулаг эд элбэгтэй
хүрэн мөөг иш нарийн бөгөөд хүрэн шүхэртэй, нэг зүйл хүнсний мөөг
хүрэн солонго хүрнэ
хүрэн хуруувчин цэцэг уртавтар зууван үрчгэр навчтай, хүрэн, цагаан цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал навч нь эмд орно, зүрхэнд сайн гэдэг
хүрэн хэргэлз бөмбөгөр хүрэвтэр биетэй, дөрвөн мөч болоод сүүл богино нэг зүйл хулгана
Ижил үг:

ХҮРЭН II: